Subkultura, subkultury - rodzaje, definicja, charakterystyka zjawiska

Mianem subkultury zwykło określać się jakąś grupę młodzieżową odróżniającą się od reszty społeczeństwa swoimi poglądami, wyglądem, zachowaniem i występującą przeciw normom ustanowionym przez starsze pokolenia. Jednak nie jest to do końca trafne rozumienie tego pojęcia. Powyższy opis odnosi się bowiem wyłącznie do jednego typu subkultur, jakim są nieformalne grupy młodzieżowe określane tym terminem – jest to więc węższe spojrzenie na zjawisko.

W szerszym zaś rozumieniu subkultura to grupa osób połączona ze względu na jakieś kryterium, np. religijne, zawodowe, etniczne czy pokoleniowe, wytwarzająca własny rodzaj kultury. Zatem będą istniały subkultury prawników, metalowców, polityków, złodziei, głuchoniemych, wędkarzy czy młodzieży. Łączą je określone poglądy, sposób wartościowania i patrzenia na rzeczywistość, wypracowanie wspólnych norm, a często także język – tzw. socjolekt, czyli język charakterystyczny wyłącznie dla pewnej grupy ludzi. Tak rozumiane pojęcie subkultury ma bardzo szeroki zakres, może oznaczać niemal każdą grupę, którą łączą wspólne interesy, idee, zapatrywania. W tym artykule pragnę jednak skupić się na różnego typu subkulturach młodzieżowych, bowiem to one są najbardziej rozpoznawalne i budzą sporo kontrowersji.

Powstanie nieformalnych grup i stowarzyszeń wiąże się z wystąpieniami młodzieży amerykańskiej i francuskiej w latach 60. i 70. XX wieku, mającymi na celu wyrażenie niezadowolenia z panujących stosunków społeczno-politycznych oraz stworzenie nowego porządku. Dla członków subkultur charakterystyczna jest chęć wyodrębnienia się ze społeczności, masy ludzkiej. Temu ma służyć nietypowa fryzura (np. legendarny już „irokez”), ubiór, makijaż czy noszenie różnego typu emblematów i tatuaży. Każda z subkultur ma swoje odrębne symbole, które można identyfikować tylko z nią. Z łatwością poznamy przedstawiciela subkultury punkowej po niedbałym wyglądzie, kurtce nabijanej ćwiekami i irokezie na głowie, a szalikowca – po różnego typu emblematach, symbolach związanych z jakąś drużyną sportową oraz okrzykach, przyśpiewkach i skandowaniu za swoim zespołem. Nie sposób scharakteryzować wszystkie subkultury młodzieżowe. Pozwolę sobie na opisanie tylko kilku wybranych z bardzo długiej listy, zawierającej m.in. skaterów, emo, rastamanów, punków, bikiniarzy, gitowców, bitników, gotów, skinheadów, rastafarian, poppersów, satanistów, hippisów, hip hopowców, metalowców, dresiarzy, hakerów, graficiarzy.

Początki subkultury skinów (inaczej skinheadów) sięgają lat 60. Pojawili się w Wielkiej Brytanii i wywodzili się głównie ze środowiska robotniczego. Cechą różnicującą ich są wygolone głowy, kurtka flyers (w Polsce potocznie nazywana flekiem), podwinięte nogawki. Są to ruchy o charakterze skrajnie nacjonalistycznym – przejęli część haseł faszystowskich, zwalczają (przeważnie fizycznie) mniejszości narodowe i etniczne, wyznają kult odwagi, porządku i czystości.

Kolejną subkulturę (bądź też sektę, bo często bywają zaliczani właśnie do nich) tworzą sataniści. Są tzw. czciciele Szatana – wierzą w jego moc działającą w świecie, starają się wprowadzić jego kult, związany z pewnymi rytuałami jak odprawianie „czarnych mszy” (na których zdarzało się, iż składano ofiary z ludzi), niejednokrotnie profanują i dewastują świątynie oraz cmentarze. Także posiadają charakterystyczny strój – czarne swetry, długie włosy, skórzane kurtki nabijane ćwiekami, naszyte wizerunki diabła, różnego typu wisiory i amulety z symbolami satanistów (pentagram, trzy szóstki, wizerunek kozła).

Kolejną grupą wartą omówienia są graficiarze. Ich działania nie mają tak agresywnego charakteru jak dwu poprzednich subkultur. Ich głównym celem jest zwrócenie uwagi opinii publicznej na pewne problemy społeczne oraz ubarwienie szarej rzeczywistości. Swoje poglądy wyrażają za pomocą kolorowych rysunków i napisów na murach budynków.

Wreszcie ostatnia grupa, którą pragnę pokrótce scharakteryzować, to rastafarianie. Nazwa pochodzi od imion etiopskiego księcia (późniejszego cesarza) Ras Tafari Makkonena. Najważniejsze dla rastafarian są wartości pacyfistyczne: równość, braterstwo, brak agresji, zdrowy tryb żywienia. Z cech wyglądu odróżniają ich dredy (tj. włosy skręcone w pewnego rodzaju ruloniki) oraz różnobarwny strój (szczególnie kolory takie jak zielony, żółty i czerwony). Z rastafarianami łączona jest również muzyka reggae.