Grupa odniesienia - definicja, charakterystyka. Rodzaje grup odniesienia

Grupa odniesienia to grupa społeczna, która stanowi dla jednostki zbiorowość opartą na pobieraniu wzorców zachowań oraz zespołu wartości. Z taką grupą jednostka identyfikuje się w najwyższym stopniu lub też bardzo chce zostać jej członkiem. Wówczas zachowanie jednostki ulega zmianie w celu zyskania aprobaty członków grupy, a wszelkie działania są skierowane na działania mające taki stan rzeczy umożliwić. Kryteria podziału na grupy są zróżnicowane. Grupa odniesienia sama w sobie zawiera nie tylko zbiór jednostek, ale także cechy dla nich charakterystyczne, wartości, które prezentuje grupa oraz wzorce zachowania. 

Istnieje wiele kryteriów podziału grup odniesienia. Ze względu na stosunek jednostki do danej grupy można wyodrębnić dwa rodzaje: grupę odniesienia porównawczego oraz grupę odniesienia normatywnego. Pierwszy rodzaj grupy odniesienia zezwala jednostce na umiejscowienie własnej osoby w świecie, odnalezienie własnej pozycji w grupie. Natomiast grupa odniesienia normatywnego stanowi podgrupę w stosunku do grupy odniesienia porównawczego i powinna być rozumiana jako grupa, do której należy konkretna osoba. Z nią bowiem jednostka się utożsamia, dąży do nabycia przynależności do owej grupy.

Ponadto wzorce obowiązujące w poszczególnych grupach odniesienia normatywnego są dla jednostki zasadniczo jedynym wyznacznikiem prawidłowego zachowania. Są to typy pozytywne grup odniesienia. 

Do negatywnych typów grup odniesienia zaliczamy grupy, w których dominują normy zachowania, których konkretna jednostka chce za wszelką cenę uniknąć, których nie akceptuje. Paradoksalnie grupy negatywne są elementami spajającymi grupę oraz ją integrującymi. Poprzez egzystencję negatywnych grup odniesienia nadal funkcjonuje porządek społeczny, którego wpływ można odczuć, przykładowo, w momencie nieodpowiedniego zachowania jednostki w stosunku do własnej grupy - wówczas następuje sankcja wewnętrzna w grupie.