Rodzina nuklearna - definicja, charakterystyka

Rodzina nuklearna jest rodziną, na którą składają się dwa pokolenia – rodziców i dzieci (także adoptowanych). Tym samym, między członkami rodziny nuklearnej występują dwa typy więzi społecznych: więź małżeńska i więź rodzicielska. Rodzina nuklearna jest zwykle rodziną małą – współcześnie coraz częściej (choć oczywiście zależy to od danego społeczeństwa) spotykamy się z modelem rodziny typu 2+1 (dwoje rodziców i jedno dziecko) lub 2+2 (dwoje rodziców i dwoje dzieci).

Model rodziny nuklearnej rozpowszechnił się wraz ze zmianami społecznymi – emancypacją i karierą zawodową kobiet, wzrostem ich aspiracji. Przed modelem rodziny nuklearnej powszechnym typem była rodzina duża, wielopokoleniowa, w której małżeństwo i ich dzieci mieszkało z rodzicami jednego z małżonków. W takiej rodzinie sprawowana była nie tylko opieka nad dziećmi (zajmowali się tym dziadkowie w czasie pracy rodziców), ale także nad seniorami i pomoc w ich problemach związanych z wiekiem. Inną zaletą rodziny wielopokoleniowej była duża oszczędność kosztów – dwie rodziny zajmowały przecież jedno mieszkanie.

Mimo licznych zalet, rodzina wielopokoleniowa miała także pewne wady – przede wszystkim była bardzo mało mobilna, ponieważ trudno wymagać od dziadków by wraz z dorosłymi już dziećmi zmieniali chętnie miejsce zamieszkania. Nowoczesny rynek pracy coraz częściej wymagał jednak właśnie takiej mobilności – spowodowało to usamodzielnianie się młodych małżeństw, tym bardziej, że swoje zasoby zwiększył też rynek mieszkaniowy i pojawiła się możliwość kupna własnego mieszkania.
 
W rodzinie nuklearnej, w której pracuje zarówno matka, jak i ojciec, państwo wspomaga wychowywanie dzieci poprzez wyspecjalizowane instytucje żłobków i przedszkoli, gdzie od najmłodszych lat dziecko ma styczność z rówieśnikami, co może korzystnie wpływać na jego rozwój społeczny.
 
Warto zaznaczyć jednak, że współczesne zjawisko powszechności nuklearnego modelu rodziny może powodować także pewne problemy. Kiedy rodzice wychowają dzieci, które następnie się usamodzielnią – pozostają najczęściej sami. Ich własne dzieci nie zawsze są w stanie zapewnić im konieczną pomoc, wsparcie i opiekę, stąd w ostatnich latach rozwijają się dość szybko rozmaite domy opieki – instytucje zajmujące się osobami starszymi.

Rodzina jest grupą społeczną, na której wyraźnie odciskają pietno wszelkie zmiany ekonomiczne, kulturalne, społeczne. Społeczeństwa nowoczesne spowodowały wykształcenie się rodzin nuklearnych, kto wie jednak, czy postępujące zjawisko starzenia się społeczeństw nie wpłynie w najbliższej przyszłości na radykalną zmianę tego modelu.