Rodzina - definicja. Struktura rodziny, rodzaje rodzin

Rodzina jest najbardziej podstawową grupą społeczną, w której rodzi się i rozwija (ucząc się m.in. życia w społeczeństwie) prawie każdy człowiek.

Należy zaznaczyć, że rodzina może być rozpatrywana na poziomie trzech różnych płaszczyzn. Jako instytucja, jako grupa społeczna i jako pewien rodzaj systemu – organizacji społeczeństwa.

Spoglądając na rodzinę z instytucjonalnego punktu widzenia, członkowie poszczególnej rodziny odgrywają określone role społeczne – ojca, matki, dzieci i są połączeni stosunkiem małżeńskim i rodzicielskim.Jeśli natomiast na rodzinę popatrzymy przez pryzmat grupy społecznej, to należy zauważyć, że rodzina jest grupą osób, które połączone są ze sobą więziami społecznymi i emocjonalnymi oraz dzielą wspólne wartości.

Rodzina jest grupą społeczną, która, poza wspomnianą już socjalizacją młodego pokolenia, ma do spełnienia kilka istotnych funkcji. Należą do nich: funkcja prokreacyjna (rozrodcza), seksualna, ekonomiczna, opiekuńczo-zabezpieczająca, stratyfikacyjna (decyduje o statusie społecznym), rekreacyjna i kulturowa.

Ze względu na strukturę rodziny możemy wyróżnić kilka jej rodzajów. Mówimy o rodzinach małych  (nuklearnych), które są złożone zaledwie z kilku członków (np. rodzice i jedno dziecko), oraz o rodzinach dużych (tutaj zaliczamy także rodziny wielopokoleniowe) składające się z rodziców, kilkorga dzieci, czasem także z dziadków. Rodziną niepełną nazywamy natomiast rodziny, na które składa się jeden rodzic samodzielnie wychowujący dziecko lub dzieci. Jeśli samotny rodzic ponownie wejdzie w związek małżeński, rodzinę tę określamy jako zrekonstruowaną.
 
W socjologii wprowadza się także innego typu podział rodzin, stosując kryteria odmienne niż ich budowa. Pod względem kręgu, z jakiego pochodzą małżonkowie, można wyróżnić rodziny egzogamiczne (wywodzą się oni z innych grup społecznych) i endogamiczne (pochodzą z tej samej grupy).

Inna kategoryzacja opiera się na kryterium dominacji danej płci w rodzinie – jeśli dominuje kobieta, mamy do czynienia z rodziną matriarchalną, jeśli mężczyzna – z rodziną patriarchalną.

Podział w oparciu o liczbę partnerów (rodziców) wyróżnia rodziny monogamiczne (dwóch partnerów w małżeństwie) i poligamiczne (więcej niż dwóch partnerów).
 
Współczesny model rodziny w naszej kulturze to mała rodzina monogamiczna, najczęściej o charakterze endogenicznym.