Dyferencjacja - dyferencjacja społeczna - definicja, charakterystyka, przykłady

Dyferencjacja to pojęcie tożsame ze zróżnicowaniem oraz wyodrębnianiem się różnych elementów składowych z całości. W ujęciu biologicznym polega na poddaniu się procesowi różnicowania się z jednego elementu scalonego kilku części składowych o odmiennej budowie i funkcjach. Pojęcie dyferencjacji jest związane etymologicznie z łacińskim wyrazem oznaczającym rozmaitość.

W ujęciu psychologicznym oraz socjologicznym można rozpatrywać pojęcie dyferencjacji społecznej. Wówczas tym mianem określa się proces postępującego oraz rozwijającego się poziomu komplikacji, związanego z podziałem pracy oraz struktur społecznych. Ogromny wpływ na rozwój dyferencjacji społecznej ma wzrost rozwoju nauki oraz wiedzy ludzkiej oraz narastające przekształcenia w dziedzinach powiązanych z polityką, technologią i ekonomią. 

Struktura społeczna to twór, w którym funkcjonują zróżnicowane grupy społeczne z rozmaitym akcesem do dóbr materialnych oraz tych o charakterze moralnym i społecznym. Jednocześnie od razu należy podkreślić wręcz konieczność występowania podziałów oraz nierówności w społeczeństwie. Na świadomość jednostki nieodparty wpływ ma jej pozycja w hierarchii społecznej czy tez poczucie więzi i przynależności do danej grupy. Nie bez znaczenia są również zachowania oraz określone sposoby postępowania w grupie. 

Dyferencjację społeczną można podzielić na trzy grupy. Pierwszą z nich, strukturę klasową, definiuje cenzus majątkowy oraz status związany z jej pochodzeniem. Przynależność do konkretnej grupy rzutuje na zachowanie jednostki w stopniu niewspółmiernie wysokim do obiektywnej oceny danej sytuacji. Inaczej bowiem zachowa się osoba pochodząca z klasy średniej, inaczej w tym samym przypadku postąpi reprezentant klasy najuboższej. Formą społecznej dyferencjacji jest więc także stratyfikacja społeczna, w sposób nierozerwalny związana ze struktura klasową. Jednak w myśl zasady stratyfikacji, podział ten nie jest aż tak intensywnie wyodrębniany. Nie bez znaczenia w przypadku różnicowania społeczeństwa są również względy psychologiczne oraz społeczne. Tej kategorii nie sposób jest wyróżnić w ostrych, jasnych granicach. Na zachowania jednostek składa się ogromna ilość czynników zewnętrznych oraz wpływ grupy najbliższej jednostce.

Podziałów jako takich nie da się uniknąć. Jest to wpisane w społeczne stosunki pomiędzy jednostkami. Muszą istnieć pewne zróżnicowania, aby społeczeństwo jako zbiorowość mogło egzystować i podlegać nieustannemu rozwojowi. Co więcej, w zbiorowości konieczna jest mnogość wzorców zachowań, w przeciwnym wypadku bowiem grozi mu zastój w rozkwicie, co odbija się nie korzystnie na członkach danej grupy.