Rewizjonizm. Rewizjonizm niemiecki - historia, charakterystyka, opis

Pojęcie rewizjonizmu w historii najnowszej pojawia się w różnych kontekstach, stosunkowo często. Termin ten pochodzi od łacińskiego słowa revisio, oznaczającego ponowne zbadanie, widzenie i używany jest najczęściej w sytuacji, w której określona grupa ludzi (partia, społeczeństwo, naród) dąży do zmiany określonego stanu faktycznego. Rewizjonizm polega zatem na ponownym spojrzeniu z perspektywy czasu na ustalone uprzednio wnioski, idee, postanowienia oraz ich całkowitej lub częściowej negacji połączonej z próbą zmiany, według nowych kryteriów.

W historii XX wieku pojęcie rewizjonizmu dość jednoznacznie kojarzone jest z państwem niemieckim, które poniosło przegraną w pierwszej wojnie światowej. W tej sytuacji przybrało formę zwaną zamiennie rewanżyzmem (termin powstały we Francji). Rewanżyzm niemiecki sprowadzał się, najogólniej rzecz ujmując, do panującego w narodzie niemieckim przekonania, jakoby Rzesza w zakończonej niedawno wojnie poniosła straty niewspółmierne do faktycznej winy – w paryskich traktatach pokojowych Niemcy zostały uznane za głównego winowajcę wybuchu wojny oraz obarczone odpowiedzialnością za ogromne straty w ludziach i infrastrukturze. Poniosły także konsekwencje finansowe, ekonomiczne, terytorialne i militarne. Zachodzące w dwudziestoleciu międzywojennym na niemieckiej scenie politycznej zmiany – w tym dojście do władzy kręgów radykalnych i nacjonalistycznych – skutecznie podsycały w Niemcach niezadowolonych z postanowień traktatu wersalskiego, przekonanych o własnej krzywdzie, ideologię antyzachodnią. Po wykrystalizowaniu się w Niemczach nowej agresywnej doktryny państwowej, władze w Berlinie coraz śmielej rościły sobie prawa np. do odebranych im siłą, po roku 1918, strategicznych terytoriów przygranicznych: Alzacja i Lotaryngia, Wielkopolska, Śląsk, Gdańsk, Prusy Wschodnie. Zarazem domagały się zniesienia niekorzystnych klauzul ekonomicznych i ograniczeń przemysłowych. Dodatkowo, aby zapewnić sobie nieodzowny w ówczesnych stosunkach międzynarodowych argument siłowy, bez porozumienia z zwycięskimi mocarstwami Niemcy wznowiły realizację programu zbrojeń i rozbudowy przemysłu ciężkiego, dzięki czemu w niedługim czasie odzyskały swą mocarstwową pozycję na kontynencie. Ze względu na bezpośrednie sąsiedztwo oraz partycypację w nałożonych na pokonane w pierwszej wojnie światowej Niemcy, największe zaniepokojenie ze wzrostów niemieckich dążeń rewizjonistycznych odczuwane było w II Rzeczypospolitej i Czechosłowacji na wschodzie oraz Francji na zachodzie. Obawy te z biegiem lat przerodziły się w faktyczną presję polityczną oraz zagrożenie militarne, które były bez wątpienia przyczynami pośrednimi wybuchu drugiej wojny światowej.

Postanowienia traktatu wersalskiego z 1919 roku zostały bardzo niechętnie zaakceptowane przez pozbawione możliwości negocjacji, pokonane państwo niemieckie. Wiele niekorzystnie rozstrzygniętych wówczas jednorazowym aktem kwestii zapoczątkowało wśród Niemców przekonanie o swoistym skrzywdzeniu ich państwa przez zwycięskie mocarstwa, a następnie stało się podstawą do powstania niemieckiej ideologii rewizjonistycznej. Jej bezwzględna realizacja i agresywny charakter doprowadziły w konsekwencji do wybuchu drugiego światowego konfliktu zbrojnego.