Samorząd zawodowy - definicja, charakterystyka, przykłady

W polskim prawie zawodowym występuje pojęcie tzw. zawodów zaufania publicznego, czyli funkcji, które ze względu na swoje kluczowe znaczenie dla funkcjonowania państwa i społeczeństwa, mają określone prawa i przywileje. Do tej grupy zalicza się większość profesji związanych z medycyną oraz prawem. Z racji swojego wyjątkowego charakteru przedstawiciele zawodów zaufania publicznego na mocy obowiązującej Konstytucji (art. 17 ust. 1) otrzymali nadzwyczajne prawo zorganizowania się w korporacje pod nazwą samorządów zawodowych.

Samorząd zawodowy, zwany inaczej izbą zawodową, jest powoływany w trybie ustawowym i stanowi organizację publiczną, która zrzesza wszystkie osoby fizyczne wykonujące dany zawód zaufania publicznego lub pełniące wyjątkowo odpowiedzialną służbę. Osoby prawne nie mają prawa zrzeszać się w korporacje zawodowe. Podstawowym, wynikającym bezpośrednio z Konstytucji, zadaniem samorządów zawodowych jest sprawowanie pieczy nad należytym wykonywaniem zawodów zaufania publicznego oraz funkcja reprezentatywna. Samorząd zawodowy dzieli się na jednostki organizacyjne, zwane izbami, które dodatkowo posiadają odrębną osobowość prawną. Przynależność do korporacji zawodowej jest obligatoryjna, tzn. każdy kto wykonuje dany zawód lub mocą prawa zostaje mianowany na dane stanowisko, niejako z urzędu przyporządkowany zostaje do określonego samorządu zawodowego. Do jego podstawowych zadań należy ponadto rejestracja osób zajmujących się daną profesją, piecza nad należytym przestrzeganiem obowiązków zawodowych oraz w razie potrzeby sądownictwo dyscyplinarne, szeroko rozumiana działalność socjalna na rzecz członków.

Na terenie Rzeczypospolitej Polskiej istnieje wiele odrębnych samorządów zawodowych, zorganizowanych autonomicznie według różnych zasad. Prawo do tworzenia samorządów zawodowych, a tym samym status zawodu zaufania publicznego, mają m.in.: adwokaci, aptekarze, architekci, komornicy, kuratorzy sądowi, lekarze i dentyści, weterynarze, nauczyciele, notariusze, pielęgniarki i położne, prokuratorzy, psychologowie, sędziowie oraz urbaniści. Ze względu na wyjątkowy charakter sprawowanej funkcji, obecnie planuje się także możliwość tworzenia korporacji zawodowych w przypadku pośredników w obrocie nieruchomościami, zarządców nieruchomości oraz rzeczoznawców majątkowym.