Rada Państwa - w systemie organów władzy państwowej Polski Ludowej. Charakterystyka, funkcje

Powstanie w 1922 roku Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich i jego ekspansja terytorialna diametralnie zmieniły układ sił w Europie i na świecie. Agresywna polityka największego socjalistycznego państwa w historii doprowadziła do przejęcia przez nie kontroli nad większością przygranicznych obszarów, praktycznie całej Europy Wschodniej. W państwach pozostających w radzieckiej strefie wpływów wprowadzano, często z użyciem siły, totalitarny porządek prawny i społeczny. Jednym z przejawów takiej działalności było tworzenie w kontrolowanych stolicach naczelnego organu władzy państwowej, czyli Rady Państwa – takie rozwiązanie zastosowane zostało m. in. w Polskiej Republice Ludowej, Niemieckiej Republice Demokratycznej czy Chińskiej Republice Ludowej.

W powojennej Polsce, począwszy od roku 1944 władza stopniowo przejmowana była przez podporządkowanych Moskwie komunistów. W roku 1947 w Warszawie utworzona została na wzór istniejącej w ZSRR już od roku 1938 Rady Najwyższej, Rada Państwa, która miała stanowić kolegialny organ sprawowania najwyższej władzy w Polsce Ludowej. Jej nadzwyczajny charakter polegał na tym, że łączyna w sobie kompetencje władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. W początkowych latach swojego istnienia, tzn. do roku 1952, kiedy to uchwalona została Konstytucja PRL, jej kompetencje i zakres sprawowania władzy nie były do końca określone. Po wprowadzeniu nowej ustawy zasadniczej zyskała miano pełnoprawnego organu konstytucyjnego. W związku z sesyjnym charakterem działania Sejmu, Rada Państwa zapewniała ciągłość władzy państwowej oraz stanowiła swoisty kolegialny odpowiednik urzędu prezydenta, jako głowy państwa. Na mocy Konstytucji z 1952 roku działalność Rady Państwa podlegała w całości Sejmowi, który po rozpoczęciu nowej kadencji wybierał spośród swoich członków: Przewodniczącego, czterech jego zastępców, jedenastu członków oraz Sekretarza Rady Państwa.

Jako najwyższy organ sprawujący władzę ustawodawczą i wykonawczą, Rada Państwa miała bardzo szeroki wachlarz kompetencji tj.: wydawanie dekretów z mocą ustawy, dowolne kształtowanie składu Rady Ministrów, inicjatywa ustawodawcza. Oprócz tego zarządzała ona wybory do Sejmu oraz zwoływała jego sesje, a także ratyfikowała bądź wypowiadała umowy i traktaty międzynarodowe. Jako najwyższa władza sądownicza Rada Państwa dokonywała ponadto powszechnie obowiązującej wykładni prawa, a także do roku 1982, czyli do momentu powołania Trybunału Konstytucyjnego, orzekała zgodność aktów normatywnych z Konstytucją. O powiązaniach kompetencyjnych Rady Państwa z urzędem prezydenta świadczą ponadto nadzwyczajne prerogatywy jakie posiadała, jako głowa państwa. Zaliczyć do nich można np. prawo do nadawania orderów i odznaczeń, stosowanie prawa łaski.

Na czele Rady Państwa stał jej Przewodniczący. Pierwszym był, wybrany w roku 1947, Prezydent RP Bolesław Bierut, natomiast ostatnim - generał Wojciech Jaruzelski, pełniący ten urząd od roku 1985 aż do końca jego istnienia, czyli do roku 1989.