Prywatyzacja - definicja, charakterystyka, przykłady

W Polsce rządzonej przez komunistów wprowadzona przez nich doktryna ideologiczna zakładała przymusową i bezwarunkową nacjonalizację strategicznych i najbardziej istotnych dla państwa gałęzi przemysłu. Kiedy jednak na przełomie lat 80. i 90. znienawidzony przez Polaków ustrój został zastąpiony przez demokrację na zwór zachodni, gospodarka kraju znalazła się w opłakanym stanie, bowiem nagle państwo przestało być jej głównym nadzorcą i motorem napędowym. Wówczas rozpoczął się długi i niezwykle trudny proces tzw. transformacji ustrojowej w Polsce. Jej nieodłącznym elementem było stopniowe przechodzenie niektórych sektorów gospodarki w ręce prywatnych inwestorów, czyli prywatyzacja.

Prywatyzacja według definicji polega na wydaniu decyzji, na mocy której należące dotychczas do państwa mienie, przekazane zostaje właścicielowi prywatnemu poprzez sprzedaż lub uwłaszczenie jednorazowym aktem. Chęć pozbycia się przez państwo części  mienia może mieć podłoże ideologiczne lub populistyczne, ale najczęściej decydującym czynnikiem są względy pragmatyczne oraz ekonomiczne. Kiedy państwo szuka oszczędności lub szybko pragnie odciążyć swój budżet, wówczas np. decyduje się na prywatyzację nierentownego i wymagającego stałych dopłat przedsiębiorstwa państwowego.

Wygenerowane w ten sposób środki finansowe mogą zostać przez państwo spożytkowane w inny sposób, jednocześnie uwalniając budżet od konieczności dotacji dla przynoszącego straty przedsiębiorstwa. Wszystko to zwykle dzieje się z korzyścią dla obywateli, którzy korzystając z usług przedsiębiorstwa prywatnego mogą z reguły liczyć na wyższy standard oraz większą dbałość o komfort – jedna z teorii biznesowych głosi, iż ludzie staranniej gospodarują majątkiem własnym niż mieniem należącym do kogoś innego, w tym wypadku do państwa.

Decyzja o przeprowadzeniu prywatyzacji może mieć także podłoże polityczne. Dzieje się tak w przypadku, kiedy rząd o silnej pozycji na scenie politycznej stwierdza, iż nie potrzebuje w tak znacznym stopniu ingerować w gospodarkę państwową i postanawia przekazać część swojego mienia w ręce inwestorów prywatnych. Często taki scenariusz łączy się dodatkowo z przesłankami ideologicznymi oraz populistycznymi, ponieważ jednocześnie rząd daje sygnał społeczeństwu, iż jego działanie ułatwia ludziom nabywanie mienia i prowadzenie działalności gospodarczej.

Najwięcej przykładów skutecznie przeprowadzonej prywatyzacji można znaleźć w okresie tzw. transformacji ustrojowej w Polsce. Do takich właśnie zaliczyć można np. Górnośląski Zakład Energetyczny oraz Elektrociepłownie Warszawskie, które trafiły w ręce przedsiębiorstwa szwedzkiego, a Telekomunikacja Polska została sprywatyzowana na rzecz francuskiej spółki France Telecom.