Propaganda - definicja, charakterystyka, przykłady

Szeroko rozumiana propaganda towarzyszyła politycznej i społecznej historii ludzkości już od tysięcy lat, bowiem każdy władca starożytny dbał o odpowiednie nagłośnienie swoich podbojów, kolejnego zwycięstwa (np. okazałe tryumfy rzymskich cesarzy). Także w większości przypadków, kiedy jakiemuś miastu groził wrogi najazd, jego władze przedstawiały mieszkańcom najstraszniejsze wizje ich bezwzględności i okrucieństwa, chcąc tym samym zmobilizować obywateli do bohaterskiej obrony murów. Według podobnego schematu działało papiestwo, zachęcając średniowiecznych rycerzy do wzięcia udziału w krucjatach przeciwko muzułmanom. To właśnie była propaganda.

Według słownika termin pochodzi od łacińskiego słowa „propagere” czyli 'rozszerzać, krzewić' i oznacza celowe działanie zmierzające do ukształtowania poglądów lub zachowań danej zbiorowości, do której jest skierowane. Polega na perswazji emocjonalnej oraz intelektualnej. Wyróżnia się dwa zasadnicze rodzaje propagandy, a mianowicie informacyjną, która wykorzystuje rzetelną informację oraz perswazyjną, dążącą do konkretnego wpływu na decyzję odbiorcy. W świecie współczesnym propaganda towarzyszy ludziom niemal na każdym kroku i może przyjmować rozmaite formy artystyczne, jak: fotografia, film, muzyka, język ciała, literatura. Stosowana jest na szeroką skalę w telewizji, radiu, prasie oraz w Internecie, gdzie jej najbardziej wyrafinowaną postacią są reklamy.

Historycy zgodnie twierdzą, iż nowożytna propaganda w dzisiejszym rozumieniu tego słowa rozpoczęła się w wieku XIX, kiedy to burzliwy rozwój przeszła demokracja parlamentarna oraz ukształtowała się opinia publiczna – wówczas propaganda stała się nieodłącznym elementem gry politycznej i walki wyborczej. Pierwszym w historii najnowszej podręcznikowym wręcz przykładem użycia propagandy na skalę masową była strategia pozyskiwania przez Biały Dom i prezydenta USA - Woodrowa Wilsona - społecznego poparcia i przyzwolenia Amerykanów dla uczestnictwa ich armii w I wojnie światowej w latach 1916-1917. Wtedy na polecenie prezydenta media amerykańskie zostały wręcz zalane falą informacji o barbarzyństwie i okrucieństwie, jakich dopuszczają się w Europie wojska Państw Centralnych na niewinnych cywilach. Po około półrocznej nagonce w społeczeństwie amerykańskim zapanowała istna histeria wojenna, w konsekwencji której USA zmobilizowało pokaźną liczbę rekrutów i wysłało swoje wojsko do walki w Europie. Znając potężną siłę oddziaływania propagandy, w następnych dziesięcioleciach niemal do perfekcji rozwinęli ją przywódcy totalitarnych reżimów tj. komunizmu (Lenin, Stalin) czy faszyzmu (Mussolini, Hitler), którzy umiejętnie stosując perswazję i manipulację byli w stanie przekonać swoich rodaków do niewyobrażalnych wręcz wyrzeczeń oraz wpoić im często absurdalne ideologie.