Prawomocność - definicja, charakterystyka, przykłady

Prawomocność w teorii prawa i prawie procesowym oznacza umocnienie decyzji prawnej na podstawie orzeczenia sądowego. Jest stanem, który rozwiązuje kwestie administracyjną za pomocą decyzji sądowej, która nie może podlegać negocjacji lub odwołaniu. Dosłowna definicja prawomocności oznacza nieodwołalność decyzyjną i niemożność dokonania zmian w trybie uchylenia wyroku. Od prawomocnego wyroku nie można się już odwołać i zgodnie z obowiązującymi prawami prawomocność jest decyzją ostateczną. Teoria prawa zna dwa rodzaje prawomocności - pierwsza dotyczy kwestii kiedy nie ma możliwości odwołania i druga, która oznacza wykonanie, uskutecznienie decyzji w charakterze prawnym. 

Prawomocność występuje również w postępowaniu cywilnym i zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego art.363 par. 1  - nie ma możliwości odwołania się od decyzji wyroku. Kodeks postępowania cywilnego w rozdziale 3 - prawomocność orzeczeń, mówi:

§ 1. Orzeczenie sądu staje się prawomocne, jeżeli nie przysługuje co do niego środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia.

§ 2. Mimo niedopuszczalności odrębnego zaskarżenia nie stają się prawomocne postanowienia podlegające rozpoznaniu przez sąd drugiej instancji, gdy sąd ten rozpoznaje sprawę, w której je wydano.

§ 3. Jeżeli zaskarżono tylko część orzeczenia, staje się ono prawomocne w części pozostałej z upływem terminu do zaskarżenia, chyba że sąd drugiej instancji może z urzędu rozpoznać sprawę także w tej części.

Ważny jest również art. 365, który mówi:

§ 1 Prawomocność orzeczenia stwierdza na wniosek strony sąd pierwszej instancji na posiedzeniu niejawnym, a dopóki akta sprawy znajdują się w sądzie drugiej instancji - ten sąd. Stwierdzenia dokonuje sąd jednoosobowo.

§ 2. Postanowienia w sprawie, o której mowa w § 1, może wydać także referendarz sądowy.

Prawomocność stanowi w systemie prawa swego rodzaju umocowanie wyroku i jego wykonanie bez możliwości odwołania się lub jego uchylenia. W systemach demokratycznych taki wyrok zazwyczaj kończy proces i zamyka całą sprawę. Zarówno prawomocność formalna jak i materialna stanowią trzon i fundament teorii prawa i procesów decyzyjnych sądów. Prawomocność dotyczy również akceptacji przez społeczeństwo zasad nią rządzących. 

Wyrok prawomocny to taki wyrok, od którego nie ma żadnej możliwości odwołania.

Prawomocność cechuje wymiar sprawiedliwości w całej Europie i jest rozpowszechniony we wszystkich krajach europejskiego pochodzenia.