Stan wyższej gotowości - definicja, charakterystyka, orzecznictwo

Stan wyższej konieczności jest stosowany w prawie karnym zgodnie z art.26 Kodeksu Karnego. Stan wyższej konieczności oznacza poświęcenie jednego dobra w ramach ratowania innego dobra kiedy zachodzi niebezpieczeństwo. Podczas niebezpieczeństwa zachodzi podejrzenie, że dobro które zgadzamy się ratować ma większą wartość niż to dobro, które poświęcamy.

Aby można było mówić o stanie wyższej konieczności muszą zostać spełnione następujące kryteria: musi istnieć realne zagrożenie, rzeczywiste, które w ocenie obiektywnej sytuacji kwalifikuje się do podjęcia takich działań, niebezpieczeństwo musi być natychmiastowe i działać bezpośrednio na osobę, która podejmuje decyzję w stanie wyższej konieczności. Zagrożenie powinno godzić w dobro, które jest prawnie chronione i podlega zabezpieczeniu prawnemu. Istotną rzeczą jest, że niebezpieczeństwo, które zmusza do stanu wyższej konieczności nie musi pochodzić od człowieka, może być też spowodowane przez zwierzę lub np. żywioły.

Czyn kwalifikujący się do stanu wyższej konieczności nie może wzbudzać jakichkolwiek wątpliwości, a więc musi być jedynym dostępnym rozwiązaniem w danej sytuacji. Wynika to z zasady tzw. subsydiarności czyli zasady prawnej, która charakteryzuje katolicką naukę społeczną. Kolejną ważną kwestią jest zasada proporcjonalności, wedle której dobro, które ratujemy musi być ważniejsze niż dobro poświęcane, innymi słowy to, co ratujemy przedstawia wyższą wartość w ocenie moralnej niż to, co zdecydowaliśmy się poświęcić.

Zgodnie z art. 26 Kodeksu Karnego stan wyższej konieczności musi być obwarowanym powyższymi aspektami, nie wywiązanie się kogoś z tych dwóch aspektów powoduje, że sprawca ponosi odpowiedzialność karną za popełnienie przestępstwa. Dzieje się tak w przypadku kiedy sąd stwierdza, że dobro, które zostało poświęcone przedstawia wartość wyższą niż dobro ratowane. Sąd mimo wszystko może zastosować okoliczności łagodzące, stan wyższej konieczności trudny jest do oceny obiektywnej przez osobę, która uczestniczy w zdarzeniu. Aby prawnie można było mówić o stanie wyższej konieczności musi być spełniona zasada subsydiarności i proporcjonalności.