Polityka demograficzna - definicja, opracowanie

Państwo poprzez swoje instytucje nie jest w stanie bezpośrednio wpływać na stosunki ludnościowe oraz wskaźniki demograficzne swoich obywateli, jednak dzięki szerokiemu wachlarzowi czynników pośrednich jest w stanie w niewielkim stopniu wpłynąć na ich ukształtowanie. Polityka demograficzna zatem poprzez określone bodźce i działania ma na celu wpłynięcie na stosunki ludnościowe w państwie tak, aby w stopniu ogólnym odpowiadały one założeniom dotyczącym np. liczby mieszkańców bądź struktury społecznej. Poprzez odpowiednie czynniki władza ma możliwość niewielkiego wpływu na strukturę wieku oraz stosunek płci, przyrost naturalny lub rozmieszczenie terytorialne obywateli mieszkających w jego granicach. 

Bodźce natury ekonomicznej oraz społecznej są instrumentami kształtowania polityki demograficznej państwa i mają za zadanie przeciwdziałać negatywnym skutkom zmian w strukturze ludności oraz nierównomiernego rozmieszczenia terytorialnego. Państwo, chcąc wyeliminować te negatywne aspekty może np. zlikwidować dysproporcje w poziomie rozwoju systemu edukacji, poprzez zwiększenie liczby placówek oświatowych, zapewnić w miarę równomierny rozwój rynku mieszkaniowego lub podjąć kroki zmierzające do rozłożenia w sposób bardziej równomierny stosunku miejsc pracy do stale zmieniającej się liczby osób w wieku produkcyjnym w poszczególnych regionach. 

Dodatkowo, państwo, realizując korzystną dla siebie politykę demograficzną, może także w zależności od potrzeb wpływać na współczynnik dzietności i przyrostu naturalnego (korzystne kredyty niskoprocentowe dla młodych małżeństw, pomoc materialna państwa), starać się podnieść ogólny poziom ochrony zdrowia ludności oraz jej stan bytowy (świadczenia socjalne, minimalny dochód) i kulturowy (promocja kultury) oraz poprzez odpowiednie ustawodawstwo bezpośrednio wpływać na ruchy migracyjne tak, aby w wyniku stale zmieniających się strumieni migracyjnych nie uległa rażącemu zniekształceniu struktura ludności na danym obszarze.