Polska lat 90. - Partie polityczne po 1989 r.

Jednym z głównych następstw przemian ustrojowych w Polsce w roku 1989 było zniesienie obowiązującego do prawie półwiecza systemu jednopartyjnego. Specjalnie wprowadzony zapis w konstytucji zezwalał na tworzenie, funkcjonowanie oraz działalność na scenie politycznej wielu partii, których przeznaczeniem była walka o poparcie społeczne umożliwiające sprawowanie władzy. Począwszy od roku 1990 w obrębie polskiego parlamentu zaczęły się kształtować kolejne partie i kluby, które tworzyły polską scenę polityczną w latach następnych – niektóre spośród nich istnieją i aktywnie działają do dnia dzisiejszego.

Główną spadkobierczynią rozwiązanej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, sprawującej władzę w Polsce niepodzielnie od 1948 r., została Socjaldemokracja Rzeczpospolitej Polskiej (SdRP) powstała w styczniu 1990 r. podczas ostatniego historycznego zjazdy PZPR. Na czele SdRP stanął Aleksander Kwaśniewski, który przewodził jej aż do 1995 r., kiedy to został wybrany na prezydenta RP. W 1991 r. SdRP weszło w skład szerokiej koalicji partii lewicowych pod nazwą Sojuszu Lewicy Demokratycznej i funkcjonowało w jego obrębie aż do roku 1999, kiedy to Sojusz został ujednolicony wewnętrznie, a SdRP oficjalnie uległa rozwiązaniu. W pierwszych w pełni wolnych wyborach parlamentarnych w październiku 1991 r. partia uzyskała 12 % poparcie, co przy dużym rozdrobnieniu tworzącej się sceny politycznej, było drugim wynikiem w państwie.

Obóz przeciwstawny do członków byłego PZPR skupił wokół siebie premier Tadeusz Mazowiecki, który po przegranych wyborach prezydenckich w 1990 r. utworzył Unię Demokratyczną. W skład partii weszli byli solidarnościowcy, którzy jednak reprezentowali bardzo szerokie spektrum poglądów politycznych, przez co nie tworzyli jednolitej struktury. Obok mazowieckiego w UD znaleźli się m.in. także Bronisław Geremek, Hanna Suchocka czy Aleksander Hall, który w 1992 r. założył własną partię pod nazwą Partii Konserwatywnej. Wybory z października 1991 r. zakończyły się sukcesem UD, która zdobyła największe poparcie. Na bazie członków UD, po połączeniu z Kongresem Liberalno-Demokratycznym, powstała w 1994 r. Unia Wolności, która w następnych latach była wiodącą frakcją na polskiej scenie politycznej.

Wspomniany wyżej Kongres Liberalno-Demokratyczny został utworzony 30. czerwca 1990 r., a czołowymi jej przedstawicielami byli Donald Tusk, Jan Krzysztof Bielecki oraz Janusz Lewandowski. W historycznych wyborach z 1991 r. KL-D zdobył ponad 7% głosów.

Po tzw. „wojnie na górze” i rozłamie w obozie postsolidarnościowym w 1990 r. z inicjatywy Jarosława Kaczyńskiego i Jana Olszewskiego powstało Porozumienie Centrum. Wybory z 1991 r. przyniosły partii ponad 8 % poparcie w skali kraju. Trzon byłego PC stanowi dzisiaj o wizerunku powstałego w 2001 r. Prawa i Sprawiedliwości.

Do tradycji międzywojennych chadecji (Chrześcijańska Demokracja) i endecji (Narodowa Demokracja) otwarcie nawiązywała założona jeszcze w 1989 r. partia o nazwie Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe. Jej członkowie wywodzili się również z byłej „Solidarności”, a czołowymi postaciami ZChN-u byli m.in. Marek Jurek, Wiesław Chrzanowski czy Stefan Niesiołowski.

W 1987 r. rozpoczął swoje, nieoficjalne jeszcze, działanie Ruch Polityki Realnej, który w 1990  r. przeobraził się w pełni już legalną Unię Polityki Realnej. Na czele partii stali Ryszard Czarnecki oraz Janusz Korwin-Mikke.

Ostatnią liczącą się partią na polskiej scenie politycznej u progu lat 90. XX w. było Polskie Stronnictwo Ludowe reaktywowane w 1990 r. – tradycje partii sięgały okresu przedwojennego. W skład PSL weszły wcześniejsze PSL „Wyzwolenie” oraz PSL tzw. „wilanowskie”, przywódcą liderem był (i jest nadal) Waldemar Pawlak. PSL od początku istnienia III RP regularnie wchodzi w skład kolejnych polskich parlamentów, nie uzyskując w żadnym większych wpływów.