Edukacja w średniowieczu - podobieństwa i różnice pomiędzy uniwersytetem w stylu paryskim i bolońskim

Wczesnośredniowieczne nauczanie było w dużej mierze niezorganizowane i opierało się na poszczególnych szkołach, spośród których jedne były bardziej popularne od innych. W takich właśnie ośrodkach naukowych gromadzili się najwybitniejsi uczeni, w ślad za którymi podążali słuchacze i studenci z całego kontynentu - sytuacja taka było możliwa głównie dzięki zastosowaniu uniwersalistycznego języka łacińskiego jako powszechnie obowiązującego w średniowiecznej nauce. Z czasem największe ośrodki i szkoły przekształciły się dzięki wsparciu papiestwa w pierwsze uniwersytety (łac. studia generalia), spośród których rolę pionierów przypisać należy dwóm: bolońskiemu, który rozpoczął działalność już w drugiej połowie XI wieku oraz paryskiemu, utworzonemu formalnie w połowie wieku XII. Obie te uczelnie, ze względu na odmienne sposoby organizacji i zarządzania stały się w średniowieczu modelowymi przykładami uniwersytetów, według których powstawały i na których wzorowały się kolejne.

Uniwersytet w Paryżu, nazywany także od połowy XIII wieku Sorboną, powstał z połączenia kilku szkół kościelnych, dzięki czemu od początku swojej działalności cieszył się specjalną protekcją papiestwa oraz zorganizowany był według zasad charakterystycznych dla reguł klasztornych i zakonnych. Zajmował się on kształceniem przede wszystkim teologów i filozofów a składał się oraz stanowił swoistą luźną federację czterech osobnych wydziałów: sztuk wyzwolonych, teologii, prawa kanonicznego i medycyny, przy czym, aby podjąć studia na którymś z tzw. studiów wyższych, należało uprzednio skończyć obowiązkowe studia niższe, czyli wydział sztuk wyzwolonych. Na czele uniwersytetu stał rektor najliczniejszego z wydziałów, czyli właśnie wydziału sztuk wyzwolonych, który w trakcie swojej krótkiej kadencji zajmował się m. in. finansami oraz sprawowaniem władzy nad profesorami i studentami. Przywilejem studiujących na uniwersytecie było całkowite wyłączenie spod jurysdykcji lokalnej władzy świeckiej (miejskiej i państwowej).

Nieco inny charakter oraz profil nauczania miał uniwersytet w Bolonii, który w porównaniu z paryskim miał zdecydowanie bardziej świecki oraz bardziej demokratyczny charakter i opierał się w dużej mierze na przywileju nadanym przez cesarza Fryderyka Barbarossę w roku 1154 - dopiero z czasem uczelnia poddała się opiece papiestwa, w obawie przed rosnącymi naciskami ze strony władz miasta. W Bolonii zdecydowanie większy nacisk położony został na kształcenie w zakresie prawa, dzięki czemu szybko stała się ona europejskim centrum nauczania w tej dziedzinie. To właśnie w tam odkryto w połowie XI wieku Kodeks Justyniana, co dało początek wybitnej bolońskiej szkole prawniczej, w której kultywowano tradycję nauczania prawa rzymskiego. W kwestii organizacyjnej, to w Bolonii dotyczyła ona przede wszystkim studentów, którzy podzieleni byli pierwotnie na federacje, w zależności od pochodzenia. Na ich czele stała wspólnie wybierana rada oraz rektor, który jednak w odróżnieniu od modelu paryskiego, wybierany był spośród grona studentów. Nie istniały tam także początkowo tzw. kolegia doktorskie, bowiem każdy z profesorów nauczał i rozliczał się ze studentami niejako na własny rachunek.