Rosja - Absolutyzm w Rosji w XIX i XX w. - przemiany, rewolucja, upadek

Początek powolnego upadku monarchii absolutnej w Rosji można było dostrzec już w wojnie krymskiej, która miała miejsce w latach 1853-1856. Wówczas to wojska cara walczyły z armią turecką o dominację na Bałkanach i w tureckich cieśninach. Wspierana przez Wielką Brytanię, Francję i Sardynię, ale i ze względu na niewybaczalne błędy nieudolnej generalicji rosyjskiej, Turcja zwyciężyła wojnę, kończąc ją traktatem pokojowym podpisanym w 1856 roku w Paryżu. Porażka zmusiła cara do zniesienia poddaństwa na terenie całego imperium i  uwłaszczenia chłopów w 1861 roku. W wyniku tej tzw. wiosny posewastopolskiej z syberyjskiej zsyłki wracali również Polacy.

Kolejnym etapem w przemianach monarchii absolutnej w Rosji były wydarzenia z roku 1905, trwającymi aż do roku 1907. Pod wpływem klęsk na froncie w walce z Japonią oraz ze względu na kryzys ekonomiczny, imperium stało się areną wybuchu kolejnych rewolucyjnych zamieszek, które zapoczątkowała tzw. krwawa niedziela z 22 stycznia 1905 roku. Liczne wystąpienia chłopskie, ale i żołnierskie, a także akty brutalnego terroru wymierzone wobec funkcjonariuszy państwowych zmusiły władzę do pewnych ustępstw. 30 października 1905 roku car Mikołaj II ogłosił manifest październikowy, zgodnie z którym wprowadzono swobody obywatelskie, ale i ustanowiono urząd premiera oraz Dumę wyposażoną w uprawnienia ustawodawcze. Zresztą parlament był dwuizbowy, z czego izba wyższa składała się z Rady Państwa powołanej przez cara, izba niższa natomiast składała się z deputowanych pochodzących z wyborów. Pierwszym premierem został Sergiej Witte. Wkrótce jednak, w grudniu 1905 roku, powstanie bolszewickie, zarzewie rewolucji i ostrych przemian społeczno-politycznych, upadło. To pozwoliło carowi na zahamowanie zmian - w 1906 roku rozwiązał pierwszą Dumę, później także i drugą ze względu na dużą liczbę posłów z frakcji radykalnych. Trzecia Duma zdominowana przez zwolenników cara zdołała przetrwać aż pięć lat.

16 czerwca 1907 roku rozwiązano Dumę i zdecydowano się na ustanowienie nowej ordynacji wyborczej i zwiększenie znaczenia ziemiaństwa. To ostatecznie wygasiło rewolucję, która coraz bardziej zagrażała krajowi. By jej zapobiec zapoczątkowano liczne reformy, które modernizowały struktury państwa przekształcając go z monarchii absolutnej na ustrój bliższy monarchii parlamentarnej. Zliberalizowano życie polityczne, co przyczyniło się m.in. do osłabienia rusyfikacji oraz nadania autonomii Wielkiemu Księstwo Finlandii. Uznano także wolność zrzeszeń, przeprowadzono liczne reformy w szkolnictwie oraz samym wojsku. Jednakże tłumienie rewolucji miało także inny charakter. Ówczesny premier, niejaki Piotr Stołypin, decydował się również na surowe represje skierowane przeciw opozycji.

Przez kolejne dziesięć lat Rosja trwała we względnym spokoju, choć zajęta była także działaniami na frontach I wojny światowej. W roku 1917 przyszedł czas na kolejne zmiany, które wkrótce miały zupełnie zmienić oblicze carskiej Rosji.

Głód, liczne strajki, nieudolność armii carskiej w walkach na froncie wojennym przyczyniły się do wybuchu rewolucji lutowej w 1917 roku. Jak się okazało ani policja, ani wojsko nie potrafiło stłumić rozruchów, które wzniecali podburzeni i rozjuszeni robotnicy. W Piotrogrodzie, gdzie szacuje się, że strajkowało 200.000 ludzi, wojsko postanowiło przejść na stronę rewolucji. W związku z radykalną zmianą na arenie społecznej car zdecydował się na zawieszenie obrad parlamentu. Jednakże jego sytuacja stawała się coraz trudniejsza, kolejarze uniemożliwili mu przejazd do stolicy i przybycie wsparcia wojsk carskich. Wkrótce rewolucjoniści powołali Tymczasowy Komitet Dumy Państwowej i ustanowili swój Rząd Tymczasowy, na czele którego stanął Gieorgij J. Lwow. 15 marca 1917 roku car abdykował przekazując władzę w ręce księcia Michała, ten jednak nie odważył się przyjąć korony i 16 marca podpisał akt rezygnacji przekazując jednocześnie władzę Rządowi Tymczasowemu. Wkrótce zlikwidowano cenzurę, zwolniono więźniów politycznych oraz zlikwidowano policję polityczną. W ten oto sposób Rosja przekształciła się w republikę, choć faktycznie do października 1917 roku funkcjonował tu system dwuwładzy.

Ostatecznego kształtu rosyjska władza nabrała dopiero pod koniec 1917 roku, kiedy to na wniosek W. I. Lenina Komitet Centralny Socjalistycznej Partii Robotniczej Rosji (bolszewików) przekazał L.D. Trockiemu, przewodniczącemu Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego, rozkaz dokonania zamachu na ówczesnej władzy. Zapoczątkował go wystrzał z krążownika Aurora, który to dał znak do szturmu na Pałac Zimowy (siedzibę ówczesnej władzy) i obalenia Rządu Tymczasowego. Na jego miejsce powołano rząd bolszewicki, tj. Rada Komisarzy Ludowych z W. I. Leninem na czele. W ten oto sposób rozpoczął się etap montażu w Rosji, a później w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, terrorystycznego i złodziejskiego systemu komunistycznego, który przez dziesiątki lat, aż do lat 90 XX-wieku, gnębił miliony ludzi na całym świecie, odbierając jednocześnie niepodległość wielu narodowościom.