I Korpus Polski, II Korpus Polski, III Korpus Polski - powstanie, dowodzący, główne bitwy

24 lipca 1917 roku z inicjatywy Naczelnego Polskiego Komitetu Wojskowego sformowano I Korpus Polski, w skład którego mieli być włączeni żołnierze armii rosyjskiej pochodzenia polskiego. 6 sierpnia generał Ławrow Korniłow mianował na głównego dowódcę jednostki generała Józefa Dowbora-Muśnickiego. Szacuje się, iż 15 stycznia 1918 roku w I Korpusie Polskim służyło około 29 tysięcy żołnierzy, choć w maju oddział ten uszczuplił się do wielkości rzędu nieco ponad 23,5 tysiąca.

Całość podzielona była na poszczególne podjednostki:
-trzy dywizje strzelców;
-rezerwowa brygada strzelecka;
-trzy pułki ułanów;
-dwie brygady artylerii;
-jeden dywizjon moździerzy;
-jeden oddział ciężko-konny;
-dywizjon artylerii;
-dywizjon parkowy;
-jeden pułk inżynieryjny i pododdziały pomocnicze.

Tak sformowaną jednostkę postanowiono wkrótce wysłać na front do walk przeciwko Niemcom, jednakże ostatecznie do tego nie doszło, głównie ze względu na coraz bardziej skomplikowaną sytuację wewnętrzną Rosji, gdzie coraz szersze kręgi zataczała rewolucja bolszewicka. Początkowo dowództwo I Korpusu Polskiego postanowiło nie mieszać się w owe sprawy, jednakże ze względu na postawienie Polakom przez bolszewików warunków nie do przyjęcia, wkrótce doszło do konfliktu pomiędzy obiema stronami. Już w lutym 1918, roku doszło do walk pomiędzy I Korpusem Polskim a Gwardią Czerwoną, w których wojska polskie wychodziły często zwycięską ręką, w tym np. zdobywając Bobrujsk.

Wraz z zawarciem traktatu brzeskiego I Korpusowi groziła likwidacja, do której usilnie dążyły władze niemieckie. 21 maja 1918 roku I Korpus Polski kapitulował składając, przed oddziałami niemieckimi w bobrujskiej twierdzy, broń. Ostatni żołnierze polskiej formacji wojskowej opuścili Bobrujsk wraz z transportem w dniu 8 lipca 1918 roku. Większość z członków I Korpusu Polskiego skierowała się ku Warszawie, gdzie po odzyskaniu przez Polskę niepodległości przyczynili się do utworzenia Wojska Polskiego, gdzie nierzadko stawali się kadrą oficerską.

Obok I Korpusu Polskiego istniał również II Korpus Polski, który powstał 21 grudnia 1917 roku w mieście Soroki. Pierwszym dowódcą oddziału został generał Stankiewicz, później generał Władysław Gllas, a wreszcie generał Józef Haller. Oddziały II Korpusu Polskiego zasilali przede wszystkim Polacy z terenów Besarabii oraz żołnierze Frontu Rumuńskiego i Frontu Południowo-Zachodniego. 8 marca 1918 roku wielkość Korpusu szacowano na około 7000 żołnierzy, których podzielono na kolejne oddziały:

-4 i 5 Dywizja Strzelców;
-dwa pułki ułanów;
-brygada artylerii (trzy dywizjony i dwie baterie);
-pułk inżynieryjny;
-pododdziały pomocnicze;
-siły II Brygady Legionów dowodzone przez pułkownika Józefa Hallera (późniejszego dowódcę całego -II Korpusu Polskiego).

Pod koniec kwietnia 1918 roku niemieckie władze okupacyjne na Ukrainie przekazały dowództwu II Korpusu Polskiego żądanie nakazujące samorozwiązanie owej formacji, na co oczywiście Polacy zgodzić się nie mogli. W związku z tym Rada Naczelna postanowiła rozlokować  owe wojska za Dnieprem, tj. na terenach nie będących pod kontrolą armii Państw Centralnych.

Przeciwni takim działaniom byli wyżsi oficerowie, generał Stankiewicz i generał Gllas zostali usunięci z pełnionych przez siebie funkcji i z grupą wiernych sobie około 400 żołnierzy przemieścili się na tereny w okolicach Winnicy. Wówczas nowym dowódcą II Korpusu Polskiego ogłoszono pułkownika Józefa Hallera, który wyruszył z podległym sobie wojskiem w kierunku Dniepru. Nocą z 10 na 11 kwietnia 1918 roku doszło do walk z wojskami niemieckimi pod Kaniowem.

Wówczas to wojska niemieckie otoczyły Polaków zmuszając ich do kapitulacji, sami jednak stracili w walkach około 1000 żołnierzy. Co prawda, należy przyznać, iż bitwa pod Kaniowem nie miała większego znaczenia militarnego, jednakże był to pewien wkład wojsk polskich w zwycięstwo nad państwami centralnymi, co należało docenić. Jednakże jednocześnie dzień 11 kwietnia 1918 roku uznawany jest za kres istnienia II Korpusu Polskiego, z którego większość żołnierzy dostało się do niemieckiej niewoli. Uciec udało się m.in. dowódcy jednostki, tj. generałowi Józefowi Hallerowi, który to poprzez Moskwę, następnie Murmańsk, przedarł się do Francji.

Prócz wymienionych wyżej I i II Korpusu Polskiego powstał również III Korpus Polski, którego początki istnienia dostrzega się w rozkazie generała Eugeniusza de Henning-Michaelisa z dnia 4 grudnia 1917 roku, który to dotyczył koncentracji Wojsk Polskich na terenie Ukrainy. Toteż ów generał zostaje ogłoszony dowódcą nowo powstałej formacji wojskowej. Pomiędzy 24 a 27 grudnia 1917 grudnia uformowano pierwsze oddziały w ramach III Korpusu Polskiego, a stan osobowy liczył sobie wówczas około 3 tysięcy żołnierzy. Wkrótce wojska te miały stanąć do walki z Gwardią Czerwoną, a w przyszłości i z armią austriacką.

Dowództwo próbowało ratować oddział próbując dojść do porozumienia najpierw z rządem Ukraińskiej Republiki Ludowej, a później z dowództwem austriackim, z którym podpisano umowę 22 czerwca 1918 roku. Za kres istnienia III Korpusu Polskiego uznaje się noc z 9 na 10 czerwca 1918 roku. Przeważające siły austriackie otoczyły jednostkę polską, zmuszając ją do podpisania kapitulacji bez wcześniejszego podejmowania walki. Wpierw władze austriackie nakazały rozlokowanie III Korpusu Polskiego na ziemiach w rejonie Pikowa, Janowa, Chmielnik, gdzie ostatecznie zostały rozbrojone, a jej członków przewieziono do nowo narodzonej Polski.