Mezopotamia - cywilizacja Mezopotamii - położenie, historia

U zarania dziejów trudno było stworzyć znaczącą cywilizację bez znacznej pomocy przyrody. Z takich właśnie dóbr i ukształtowania terenu korzystała cywilizacja Mezopotamii. Wyrosła ona na terytorium zwanym międzyrzeczem, tj. umiejscowionym pomiędzy rzekami Tygrys i Eufrat, uchodzącymi do Zatoki Perskiej. Tak sprzyjające warunki geograficzne – słodka woda, wylewy rzek nawadniające pola i niosące żyzny muł – przyczyniły się do tego, że wyrosła tu cywilizacja zdolna konkurować z silnym wówczas Egiptem.

Pierwszą cywilizacją Mezopotamii, istniejącą od 3500 do 2000 r. p.n.e., była cywilizacja sumeryjska, która pozostawiła po sobie trwały ślad w postaci miast budowanych z suszonej cegły (Ur, Uruk, Eridu), zigguratów (monumentalnych budowli, na wierzchołku których znajdowały się świątynie poświęcone czci boga nieba – An). Podobnie jak Egipcjanie, Sumerowie opracowywali i doskonalili techniki nawadniania pól. Pozostawili po sobie także wiedzę dotyczącą produkcji kolorowego szkła, wymyślili koło garncarskie, a także zdobili ceramikę.

Najwięcej jednak zawdzięczamy Sumerom w dziedzinie matematyki. Wszak będąc kunsztownymi budowniczymi, musieli doskonalić techniki liczenia i miary. Wiedzieli dobrze, jak obliczać pola powierzchni figur, a także stosunek obwodu koła do jego średnicy. Sumerowie opracowali także swoje własne pismo oraz sposób liczenia systemem sześćdziesiętnym (co współcześnie zauważane jest w podziale koła na 360 stopni, a także rozparcelowanie czasu na godziny, minuty i sekundy). Sumerowie zapisali się na kartach historii także na polu astronomii – wszak ich kapłani posiedli umiejętność obliczania roku księżycowego oraz dzielenia doby na dwanaście podwójnych godzin.

Niestety Sumerowie nie udoskonalili technik obrony swoich miast, w związku z czym stawały się one łatwym łupem dla ludów koczowniczych, żyjących z rabunku. Trzy tysiące lat przed naszą erą Sumerów podbił lud pochodzenia semickiego, który utworzył tu swoją strukturę państwową. Ponieważ ośrodek władzy przeniósł się ku grodowi zwanemu Akkad, tak też nazywa się ten lud – Akkadami.

Akkadowie nie rządzili jednak długo na tych terenach. Wkrótce podbił ich okoliczny król Ennatum, władca Lagasz. W okolicach roku 2470 p.n.e. podbił on kraj Akkadu i usunął rzeszę miejscowych urzędników zastępując ich sobie wiernymi ludźmi. Nie uchroniło go to przed wewnętrznymi walkami i osłabieniem władzy, co wykorzystał król Ummy, który zresztą wkrótce padł ofiarą władcy Akkadu – Sargona I Wielkiego. Ten to władca, panujący nad niemal całą Mezopotamią w latach 2369 – 2314 p.n.e. zreformował administrację i gospodarkę, ujednolicając jej rozwój we wszystkich zakątkach podległych sobie ziem. Tak ustanowione państwo, pod wodzą Sargona I Wielkiego i jego następców, przetrwało sto lat, by wreszcie stać się ofiarą napadu plemienia Gutów. Najazd ten rozczłonkował Mezopotamię na wiele pomniejszych organizmów państwowych, jednakże uzależnionych od swych zaborców i zmuszonych do płacenia im daniny.

Kolejna znacząca cywilizacja na terenach między Tygrysem i Eufratem wyrasta dopiero pod panowaniem Hammurabiego znanego dzisiaj z krwawego kodeksu, który nazywany był od jego imienia. Władca ten (1792 – 1750 r. p.n.e.) zjednoczył pomniejsze państewka zlepiając je w nowy, pojedynczy organizm polityczny zwany Babilonem. Jakie były jej osiągnięcia?

Nowa cywilizacja wytworzyła system stałych miar i wag, w którym większe jednostki dzielono na mniejsze (tj. talent dzielił się na 60 min, a mina na 60 szekli), ale zasłynęła w medycynie (powstały teksty opisujące konkretne choroby i sposoby ich leczenia, przeprowadzano operacje, w tym także na oku). Pewne zasługi mieli także w astronomii, matematyce teoretycznej oraz geometrii.

Po śmierci Hammurabiego Babilon podupadł dostając się pod panowanie sąsiednich państw, np. Kasytów. Niepodległość i odbudowę babilońskiej potęgi udaje się uzyskać dopiero Nabuchodonozorowi II. Jednakże najazd króla Cyrusa w 538 roku p.n.e. i podbicie tych ziem przez Persów odbiera całkowicie nadzieję na rekonstrukcję potęgi Babilonu.