Legiony polskie we Włoszech - udział Polaków w wojnach napoleońskich

Od momentu kiedy Polska znalazła się w niezbyt dogodnej dla siebie sytuacji, w Paryżu działała polska organizacja emigracyjna kierowana przez Franciszka Barssa i Józefa Wybickiego, autor hymnu polskiego („Mazurek Dąbrowskiego”). Po klęsce powstania kościuszkowskiego wielu żołnierzy uciekło za granicę. W 1797 r. polska organizacja zwróciła się do Napoleona z propozycją utworzenia wolnych oddziałów, które walczyłyby u boku wojska napoleońskich. Bonaparte zgodził się na utworzenie Legionów Polskich, które były na żołdzie Republiki Lombardii, sprzymierzeńca francuskiego na północy Włoch.

Umowę zawarł Jan Henryk Dąbrowski w styczniu 1797 r., powstały w ten sposób we Włoszech dwa legiony w liczbie ok. 7 tys. żołnierzy. Pomogły one Napoleonowi w kampanii włoskiej. Legiony Polskie walczyły również u boku Napoleona w wojnie z Austrią. Jednak pokój z 1801 r. zawierał tajną klauzulę, która dawała Austrii wolną rękę odnośnie terenów środkowo-wschodniej Europy. Oznaczało to jawne zaprzeczenie sensu istnienia Legionów Polskich.

Część legionistów pod wodzą Kniaziewicza opuściła szeregi Legionów Polskich, z reszty armii utworzono jednostki tzw. półbrygady. Dwie służyły do końca sprawie włoskiej, a dwie wcielono do armii francuskiej. Polscy żołnierze walczyli w San Domingo na Haiti, gdzie zmagali się z powstaniem antykolonistycznym. Rząd Lombardzki kierował polskie legiony bardzo często do tłumienia powstań w lokalnych prowincjach i koloniach, stąd też idea legionów nie zawsze pokrywała się z zamierzeniami teoretycznymi. Legiony stały się jednak symbolem męstwa i odwagi, stanowiły podstawę przyszłej armii Księstwa Warszawskiego. Idea Legionów Polskich zapoczątkowała walkę o odzyskanie niepodległości, jaką Polacy prowadzili aż do 1918 r.

Legiony Polskie walczyły w wielu bitwach na terenie Europy, najważniejszymi były: bitwa pod Magnano (1 XII 1798 r.), gdzie kilkuset legionistów rozbiło kilkutysięczny korpus królestwa Neapolu; bitwa pod Falami (5 XII 1798 r.) – legioniści po raz kolejny odparli mocny atak Neapolu; bitwa nad doliną rzeki Trebbia (17-19 VI 1799 r.) – chwilowo udało się Legionom Polskim zatrzymać marsz wojsk rosyjsko-austriackich; bitwa pod Hohenlinden (1800) – przyniosła zwycięstwo nad Austrią, ok. 3 tys. polskich żołnierzy pod wodzą Kniaziewicza wdarło się na tyły armii austriackiej; bitwa pod Castel Franco w 1805 r. –  rozgromiono odsiecz, która zmierzała do Wenecji, pokonano wojska austriackie księcia de Rohan.