Starożytny Rzym - Rzym w wieku VI-V p.n.e.

Zakończenie okresu przedmiejskiego w dziejach Rzymu równoznaczny z powstaniem miasta datuje się na rok 753 p.n.e. W pierwszych latach swojego istnienia Rzym był królestwem, którym wg tradycji rządziło siedmiu królów. O ile co do autentyczności pierwszych czterech historycy mają często wątpliwości to panowanie Tarkwiniuszów jest już potwierdzone źródłowo.

Tarkwiniusz Stary rozpoczął swoje rządu w roku 616 p.n.e. i sprawował je nieprzerwanie do roku 578 p.n.e. kiedy to został zamordowany w wyniku spisku, któremu przewodził syn poprzedniego króla Ankusa Marcjusza. Najważniejszym osiągnięciem panowania pierwszego z Tarkwiniuszów na tronie rzymski było niewątpliwie melioracja oraz osuszenie przy pomocy zbudowanego specjalnie w tym celu kanału Cloaca Maxima bagna, na którym w przyszłości powstało słynne forum Romanum. Jego następca, Serwiusz Tuliusz (578-534 p.n.e.) przeszedł do historii głównie jako reformator armii oraz budowniczy murów okalających miasto. Okres królewski w dziejach Rzymu kończy panowanie Tarkwiniusza Pysznego, którego to ostatecznie wygnano z miasta w roku 509 p.n.e. wprowadzając tym samym Republikę w Rzymie.

Z rokiem 509 p.n.e. wiążą się również trzy inne, ważne w dziejach Rzymu daty: zakończenie budowy światyni Jowisza na Kapitolu, reformę kalendarza oraz wprowadzenie urzędników eponimicznych (określających rok i czuwających nad kalendarzem).

Druga połowa VI w. p.n.e. to również okres, w którym powoli zaczęły wykształcać się w społeczeństwie rzymskim (populus Romanus) dwa podstawowe stany: patrycjusze oraz plebejusze. Patrycjusze ze względu na swoje bogactwo stanowili warstwę o początku uprzywilejowaną. Wywodzili się najprawdopodobniej od dawnej organizacji rodowej a w wojsku służyli jak ekwici (jeźdźcy), ponieważ ich jako nielicznych stać było na utrzymanie konia. Plebejusze z kolei dysponowali z reguły mniejszymi majątkami ziemskimi przez co ich pozycja polityczna na starcie niższa. W wojsku stanowili natomiast zdecydowaną większość służąc jako piechota.

Wpływy polityczne plebejuszów były systematycznie ograniczane przez warstwę rządzącą. Konflikt plebejuszy z patrycjuszami zdominował dzieje rodzącej się dopiero republiki rzymskiej na przełomie VI i V w p.n.e. Niezadowoleni ze swojego znikomego wpływu na politykę plebejusze dokonali tzw. pierwszej secesji w roku 494 p.n.e. kiedy to planowali nawet opuścić miasto i założyć swoje oddzielne państwo. Około roku 486 p.n.e. stan patrycjuszowski został zamknięty a plebejusze zostali pozbawieni zasadniczych przywilejów i praw politycznych i społecznych tj. czynne i bierne prawo wyborcze (ius suffragii i ius honorum), dowolność w zawieraniu związków małżeńskich również z patrycjuszami czy prawo pełnej posiadania i nabywania ziemi (ius commercii). Zadośćuczynić żądaniom plebejuszy miało być poniekąd wprowadzenie urzędu trybuna ludowego, zarezerwowanego tylko dla tego stanu na początku V w. p.n.e. Trybunowie (początkowo 2, potem nawet 10) posiadali osobistą nietykalność oraz szereg uprawnień czyniących ich obrońcami plebsu przed uciskiem i wyzyskiem ze strony klasy rządzącej.

Precedensowym w dziejach Rzymu wydarzeniem, które wynikało bezpośrednio z konfliktu plebejuszów z patrycjuszami było skodyfikowanie praw obejmujących ustawodawstwo karne i cywilne w roku 449 p.n.e. Przybrało ono formę XII tablic spisanych przez specjalnie do tego celu powołaną komisję decemwirów. Prawo XII tablic sankcjonowała kwestię własności prywatnej (system kar za kradzieże i podpalenia), długów (wprowadzając niewolę w przypadku jego nie spłacenia), lichwy (ograniczenie procederu) oraz wiele innych. Wkrótce po uchwaleniu nowych praw na wniosek konsula Kanulejusza zezwolono ponownie na zawieranie mieszanych (pod względem statusu społecznego) małżeństw.