„Księża patrioci” - powołanie Komisji Księży (1949)

Pomysł powołania Komisji Księży datuje się na rok 1949. Wtedy to na zjeździe organizacji kombatanckich tj. Związek Bojowników o Wolność i Demokrację podjęto działania mające na celu stworzenia pewnej grupy księży, która byłaby w stanie realizować zadania władz komunistycznych. Choć stworzona z myślą o były kombatantach i więźniach obozów, Komisja ta szybko otworzyła się na chętnych, którzy deklarowali swe oddanie PRL. W roku 1950 w rękach księży patriotów znalazł się upaństwowiony Caritas.

Równocześnie zaczęto wydawanie czasopisma „Głos kapłana”, będącego swoistą tubą propagandową tej grupy (później doszły kolejne – „Ksiądz obywatel” oraz „Kuźnica Kapłańska”). Krytykowano w nim działania Stolicy Apostolskiej oraz Polskiego Episkopatu, żądając jednocześnie usunięcia wszelkich kapłanów o poglądach wrogich systemowi. Ponadto „księża patrioci” przekazywali informacje o funkcjonowaniu Kościoła odpowiednim służbom oraz próbowali również ingerować w program studiów w seminariach duchownych.

Ruch ten liczyć mógł na silne wsparcie ze strony władz państwowych, które nie wahały podjąć bardzo kontrowersyjnych działań. I tak w roku 1951 usunięto ze stanowisko całą hierarchię kościelną z ziem odzyskanych, powołując na ich miejsce „patriotów”. Powodem miało być popieranie przez tych pierwszych „imperializmu i rewizjonizmu”.

Kardynał Wyszyński, ówczesny „głównodowodzący” Kościołem w Polsce nie pozostawał im jednak dłużny. Księża otrzymali zakaz czytania prasy wydawanej przez „patriotów”, a w roku 1953, po zjeździe duchownych zorganizowanym przez Urząd Bezpieczeństwa, „Komisji Księży” zagroził ekskomuniką.

Jak się miało okazać ruch ten nie przetrwał zbyt długo. W roku 1953 ZBoWiD-owska Komisja połączona została z Komitetem Intelektualistów i Działaczy Katolickich, a dwa lata później rozwiązana.

Ponowne wskrzeszenie ruchu nastąpiło co prawda w roku 1959 (w ramach Kół Księży przy Zrzeszeniu Katolików Caritas), lecz jego funkcjonowanie odbywało się już na mniejszą skalę, aby w latach 70-tych ostatecznie doszło do samolikwidacji.

Szacuje się, że w czasach największego natężenia działalności, czyli w roku 1952, ruch skupiał około 10 proc. duchowieństwa katolickiego w Polsce.