Związek Bojowników o Wolność i Demokrację (ZBOWiD) - powstanie, cele

Związek Bojowników o Wolność i Demokrację został utworzony w dniu 2. września roku 1949 i faktycznie połączył w jedną całość szereg pomniejszych organizacji i związków zrzeszających kombatantów, więźniów obozów niemieckich oraz inwalidów wojennych. W skład jego weszło w sumie jedenaście organizacji, a wśród nich m.in. Związek Weteranów Powstań Śląskich, Związek Byłych Więźniów Politycznych, Związek Obrońców Wybrzeża czy Związek Weteranów Walk Rewolucyjnych z 1905. Do ZBOWiD-u należeli głównie żołnierze regularnych polskich formacji wojskowych działających w II RP, działacze niepodległościowi sprzed roku 1918, członkowie wybranych organizacji konspiracyjnych z okresu II wojny światowej, skazańcy z obozów i więzień hitlerowskich, członkowie różnego rodzaju ugrupowań komunistycznych oraz członkowie rodzin (dzieci, wdowy) i potomkowie poległych w czasie działań wojennych obywateli polskich.

Ze względów ideologiczno-propagandowych z członkostwa w ZBOWiD-e wykluczeni byli żołnierze i oficerowie Armii Krajowej, którzy byli na szeroką skalę represjonowani przez władze Polski Ludowej.

Zakres kompetencji kierownictwa Związku był jasno określony i ugruntowany przez najwyższe władze powojennej Polski. Głównymi statutowymi zadaniami ZBOWiD-u było nadawanie i weryfikacja uprawnień kombatantom oraz uprzywilejowywanie ich rodzin, a także materialne i mentalne wspieranie w cierpieniu obywateli, którzy stracili swoich bliskich podczas pełnienia przez nich służby dla państwa. Pośrednio ZBOWiD zajmował się również kompletowaniem i składowaniem archiwaliów dotyczących walk z niemieckim okupantem oraz aktów dokumentujących sukcesy nowej władzy w kwestii zwalczania i likwidacji struktur polskiego podziemia niepodległościowego i środowisk związanych z Armią Krajową.

Aktywiści ZBOWiD organizowali ponadto cykliczne obchody ważnych dla komunistów ze względów propagandowych rocznic zwycięstw w boju oraz uczestniczyli w masowym procesie stawiania pomników i monumentów gloryfikującą kombatancki epos.