Konstytucja 3-go maja 1791 - reformy sądów, skarbowe, wojska, stosunków wyznaniowych

Pod koniec XVIII wieku Rzeczpospolita przeżywała silny kryzys, który groził jej utratą  niepodległości. Na szczęście spostrzegły to szerokie masy szlacheckie i magnackie, które pragnęły wybić się ponad szlachecką złotą wolność i zreformować kraj, by zapewnić mu szybki rozwój, siłę i odpowiednie znaczenie międzynarodowe. Miały temu służyć różnego rodzaju reformy, m.in. reformy sądów, skarbu, wojska, czy też stosunków wyznaniowych. Ale może opowiem o tym nieco dokładniej.

Zgodnie z myślą oświeceniową, która stawała się wówczas coraz popularniejsza w reformatorskich umysłach, w Polsce wprowadzono monteskiuszowski trójpodział władzy. Podzielono ją na władzę wykonawczą, ustawodawczą oraz sądowniczą. Ta ostatnia miała być instytucją niezależną, gwarantującą sprawiedliwość wyroków i uczciwość w przeprowadzaniu spraw sądowych. Zgodnie z Konstytucją 3-go maja, wprowadzono instytucję sądów pierwszej instancji, a zarazem obok nich zachowano dotychczas istniejące sądy stanowe.

W ramach reform przeprowadzono również istotną przebudowę polityki podatkowej, która miała za zadanie zbudować silną stutysięczną armię, zdolną przeciwstawić się wszelkiemu przeciwnikowi. W związku z tym, wprowadzono podatek od dochodu, który był zależny od stanu podatnika. W wyniku tego, szlachta zobowiązana była do płacenia 10% od swoich dochodów, podczas gdy duchowieństwo miało płacić 20%. Dobra królewskie opodatkowane były w wysokości 50%.

Jak już wspomniałem, z tak skonstruowanych podatków miała powstać duża i silna armia (połowę miała stanowić szlachecka kawaleria). Ostatecznie udało się jednak zrealizować to postanowienie w  połowie, choć i to można poczytać jako duży sukces kraju, który dotychczas stał nad przepaścią anarchii, a tymczasem zdołał się wspiąć na tak daleko posunięte reformy.

Konstytucja 3-go maja miała również wyraźnie wpływać na kształt stosunków społecznych, szczególnie stosunków religijnych na terenie Rzeczypospolitej. Zgodnie z ustawą zagwarantowana miała być swoboda wyznania, przy czym jednocześnie uznawano, iż katolicyzm jest religią panującą, a apostazja miała być dalej przestępstwem. Jednak ogólnie pojęta swoboda religijna miała być podstawą ustroju Rzeczypospolitej.

W ten oto sposób konstytucja z 1791 roku reformowało państwo Polskie w myśl idei oświeceniowych, które stawały się na świecie coraz popularniejsze. Zreformowane sądownictwo, nowe podatki, silne wojsko oraz naprawa stosunków wyznaniowych, które na terenie Rzeczypospolitej dawniej charakteryzowały się dużą tolerancją, miały zapewnić państwu pomyślny rozwój oraz bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne Rzeczypospolitej.