Sztuka gotycka - cechy, charakterystyka. Sztuka gotycka w średniowieczu

Rzeźba gotycka, podobnie jak architektura, swoje początki wzięła we Francji a konkretnie w rejonie Paryża w połowie XII wieku. Pierwszym, który wyszedł poza ramy określone romańskimi wzorcami, był opat Suger - projektant i budowniczy bazyliki Saint-Denis, czyli słynnej nekropolii francuskich monarchów. Budowlę tę uważa się umownie za pierwszą prawdziwie gotycką konstrukcję średniowieczną - kolejną jest katedra w Chartres, zbudowana w roku 1145, czyli około pięć lat po ukończeniu bazyliki Saint-Denis. W trakcie prac nad wykończeniem wnętrza obu powyższych budowli nie istniała jeszcze na terenie Ile-de-France jednolita gotycka szkoła rzeźbiarska, stąd też wybitni rzeźbiarze sprawdzani musieli być np. z sąsiedniej Burgundii. Wykonali oni m. in. szereg monumentalnych figur tworzących kolumny w Królewskiej (zachodniej) części katedry w Chartres, które jak na owe czasy były tworami zupełnie innowacyjnymi. Odegrały one wielką rolę w kształtowaniu się wzorców rzeźbiarskiego stylu gotyckiego w Europie Zachodniej i stanowiły swoisty wzorzec dla przyszłych pokoleń europejskich artystów.

Nowy styl w sztuce szybko rozprzestrzenił się także poza granice średniowiecznej Francji. Kolejne wzorcowe przykłady gotyckiej rzeźby architektonicznej znajdujemy się także na terenie ówczesnego Cesarstwa Niemieckiego m. in. we wnętrzu katedry w Bambergu, gdzie podziwiać można obecnie największy zespół XIII-wiecznej rzeźby gotyckiej. W kolejnych latach gotyk przeniósł się także do Anglii oraz na Półwysep Apeniński.

Pod wpływem lokalnych tradycji z całego kontynentu, styl gotycki z czasem ewoluował. Rzeźby pochodzące z pocztowego okresu sprawiały wrażenie sztywnych i nienaturalnie wydłużonych, co oznaczać mogło korzystanie jeszcze z kanonów stylu romańskiego. Natomiast późniejsze dzieła pochodzące mniej więcej z przełomu XII i XIII wieku mają już nieco bardziej naturalne proporcje i gabaryty, przez co ewidentnie zyskują na realizmie.

Malarstwo gotyckie koncentruje się z kolei na wyjątkowo wyrazistym i ostrym rysunku, w którym malarze często celowo wysmuklali sylwetki postaci, aby nadać dziełu odpowiedni ładunek emocjonalny i właściwą siłę wyrazu. Ogólnie XII i XIII wieczne malarstwo określić można zbiorczym mianem - ekspresja. Inną charakterystyczną cechą gotyckiej sztuki malarskiej jest wyjątkowe upodobanie artystów i twórców do przedstawiania scen z żywymi postaciami w sposób często okrutny, polegający na prezentacji scen drastycznych tortur oraz przedstawianiu ciał okaleczonych i zdeformowanych - cechy te także odnoszą się do postaci tj. Chrystus czy święci Kościoła.