Papież Jan XXIII - ocena pontyfikatu

Pontyfikat Jana XXIII łączy się z reformą Kościoła, a dokładnie – jej zapoczątkowaniem. Jan XXIII dał wiele pomysłów i przedstawił mnóstwo idei. W dużej mierze wszystko to zostało wcielone w życie jednak przez jego następcę, Pawła VI.

Pontyfikat Jana XXIII przypada na lata 1958-1963. Urodził się on w roku 1881 jako Angelo Giuseppe Roncalli. Już przed zostaniem papieżem dał się poznać jako osoba o otwartym umyśle, a zwłaszcza niosąca pomoc ludziom podczas II wojny światowej, jednocześnie starająca się nie mieszać w mediacje do momentu, kiedy nie było to niezbędne. Po śmierci Piusa XII szukano na jego następce kogoś, kto wytyczy nową drogą, a nie będzie powieleniem Piusa XII. Wybór padł na Roncalliego. Przyszedł czas na zmiany, ale jednocześnie papież był świadomy, że do zmian jest potrzebna szeroka konsultacja społeczna. W Kościele było wiele głosów, wiele pomysłów i należało ich wysłuchać, jak również wybrać wspólną przyszłą drogę. Należy bowiem pamiętać, że konserwatyzm kościelny był wysoce rozwinięty, a i tych głosów nie można było pominąć.

Przygotowania do soboru rozpoczęły się wraz z rokiem 1959. Miał on przebiegać w dyskusji i łączności – akcentowaniu wszystkiego tego, na czym można zbudować wspólne idee i zamienić je w rzeczywistość. Jan XXIII wyciągnął rękę w stronę przedstawicieli innych religii. Nie dokończył swego dzieła, gdyż zachorował w roku 1962, a w roku kolejnym zmarł. Zmarł 3. czerwca, a chwilę wcześniej, bo 11. kwietnia, ukazała się jego encyklika „Pacem in terris”, co oznacza „Pokój na ziemi” i dobrze oddaje myśl papieską. Encyklika zawierała wezwanie do poszanowania człowieka przez człowieka, bez względu na jego wyznanie. Jednocześnie zawierała w sobie cenne obserwacje historyczne, a także polityczne. Nie była rewolucyjną encykliką, ale trudno tego oczekiwać od jakiejkolwiek encykliki. Nie wstrząsnęła więc kościołem, ale pokazywała drogę – otwarcia się na ludzi, którzy pozostają poza Kościołem.

Bez wątpienia Jan XXIII rozpoczął czas zmian. Zapoczątkował reformę kościelną. Był to wstęp, który rozwinie Paweł VI; śmierć papieża nie pozwoliła mu na przewodzenie soborowi do końca, a tym samym uniemożliwiła łatwą czy jednoznaczną oceny działań papieskich. Można jednak ocenić papieża jako człowieka, który wprowadził wiele nowości. Nie były one rewolucyjne, patrząc z zewnątrz, ale Kościół przez wieki przyzwyczaił się do określonych zachowań oraz określonego prestiżu objawiającego się także w bogactwie, dlatego też niejednokrotnie określano te zmiany jako zbyt daleko idące.

Papież wyszedł przede wszystkim do ludzi, jak również zauważył, że należy powrócić do idei ubóstwa, co w praktyce miało oznaczać – ponownie – nie rewolucyjne zmiany, a zaprzestanie afiszowania się bogactwem w momencie, gdy tyle ludzi na świecie głoduje. Będzie to kolejny element rozwinięty przez Pawła VI.

Jan XXIII skupił się na zwłaszcza na dialogu między religiami. To jego niewątpliwa zasługa.