Dekabryści w Rosji - powstanie

Działalność dekabrystów przypada na lata 20 XIX wieku, a ich sławne powstanie antycarskie wybuchło 26 grudnia 1825 roku, od której to daty wywodzi się nazwa carskich oponentów (diekabr to grudzień).  Dekabryści rekrutowali się zazwyczaj ze szlachty i wpisywali w ogólną tendencję europejskich ruchów okresu romantyzmu. Skupiali się w trzech najważniejszych ośrodkach: Petersburgu (Towarzystwo Północne), Kijowie (Stowarzyszenie Zjednoczonych Słowian) oraz Tulczynie (Towarzystwo Południowe).

Programowo dążenia ich były rozpostarte od żądań uchwalenia konstytucji aż po wyrażanie chęci obalenia caratu. Okazja do demonstracji przyszła wraz ze śmiercią cara (przy czym samo powstanie nie było przygotowane jeszcze). Po śmierci Aleksandra I pretendentów do korony carskiej było dwóch -  książę Konstanty oraz Mikołaj. Spór trwał dwa tygodnie, po których Konstanty demonstracyjnie zrzekł się praw do korony. 26 grudnia nowym cesarzem został Mikołaj I i ten moment postanowili wykorzystać spiskowcy, zbierając się na placu Senackim. Dekabryści wznosili okrzyki na cześć Konstantego. Nastroje były skrajne. Gdy wysłannik Mikołaja I udał się do zbuntowanych żołnierzy, ci zażądali konstytucji. Mikołaj zebrał armię. Stłumienie buntu nie trwało długo. Powstanie zostało utopione we krwi, a jego skutki dla dekabrystów były ciężkie, tym bardziej, że Mikołaja przeraził fakt, że udało się zawiązać spisek w armii. Postanowił nie mieć litości dla ocalałych, a do opinii publicznej podano, że wydarzenia były inspirowane przez ludność cywilną.

Zostało przeprowadzone śledztwo i ogłoszono wyroki - dla części kara śmierci, dla reszty zesłanie na Sybir i Kaukaz. Los podzielili także ci, którzy upadli do nóg cara, wyjawiając swe winy i uznając się za szaleńców. Propaganda carska szybko zadziałała, sprawiając, że powstanie dekabrystów w całej niemal Rosji uznano za niewybaczalną zbrodnię. Tylko nieliczni duchowni odważyli się odprawić żałobne nabożeństwo.