Bohdan Chmielnicki - biografia, życiorys

Bohdan Chmielnicki (właściwie Bohdan Zenobii Chmielnicki) urodził się 27 grudnia 1595 r. w Czehryniu w okolicach Kijowa (co nie jest pewne), a zmarł 6 sierpnia 1657 r. w Czehryniu. Jego ojcem był Michał Chmielnicki. Bohdan naukę rozpoczął we Lwowie. Uczęszczał tam najprawdopodobniej do kolegium jezuickiego pod protektoratem Stanisława Żółkiewskiego – polskiego magnata i hetmana wielkiego koronnego. Nie istnieje żadne poświadczenie, iż Bohdan Chmielnicki mógł dokształcać się również w Krakowie. Biegle posługiwał się łaciną w mowie i w piśmie. W takim stopniu opanował też język polski.

Wiadomo, że był wyznania prawosławnego. W roku 1620 wziął udział w bitwie pod Cecorą. Wtedy to został jeńcem wojennym w niewoli tureckiej wraz z księciem i wojewodą sandomierskim – Stanisławem Koniecpolskim. Mówi się, że nauczył się wtedy języka tureckiego. Nie jest dokładnie sprecyzowane, w jakich okolicznościach udało mu się uciec z więzienia – przypuszczalnie uciekł albo został wykupiony. Potem powrócił na tereny centralnej i południowo-wschodniej Ukrainy (Naddnieprze) i pracował jako koniuszy w dworze Mikołaja Potockiego (krakowskiego kasztelana i hetmana wielkiego koronnego). Nieco później wstąpił do wojska kozackiego. W roku 1625 ożenił się z Anną Somką, z którą doczekał się wielu dzieci.

W roku 1637 został dowódcą jednego z kozackich oddziałów z Czehrynia. Tam spotkał Daniela Czaplińskiego – jego osobistego politycznego wroga, który skradł mu żonę i obłupił z majątku. Bohdan Chmielnicki wtajemniczony był w najbardziej tajne plany króla Władysława IV. Nie mogąc uzyskać sprawiedliwości na drodze sądowej w sporze z Czaplińskim, postanowił wykraść listy Władysława IV mówiące o planach ataku na Turcję. W roku 1647 zbiegł wraz z nimi na Sicz (administracyjne tereny kozackie). Tam zaczął paktować z Chanatem Krymskim. Po śmierci Władysława IV zapragnął stworzyć zalążek państwa kozackiego.

Jego polityka nie była konsekwentna – w szczególności w stosunku do sojuszników, których też nie dobierał sobie zbyt fortunnie. Powstanie Chmielnickiego wybuchło w roku 1648 i objęło bitwy w takich miejscach, jak: Żółte Wody, Korsuń, Piłowce, Zborowiec, Beresteczko, Zbaraż. Pomimo początkowych sukcesów, Chmielnicki nie wywalczył niczego konkretnego, a wojna zakończyła się ugodą w Białej Cerkwi. Pomimo to walki nadal trwały, a Chmielnicki zrobił rzecz najgorszą z możliwych – wszedł w pakt z Rosją, która sama postanowiła zagarnąć sporne tereny i tak doszło do wybuchu wieloletniej wojny Rosji z Rzeczypospolitą.

Po stwierdzeniu, że Rosja nie jest najbardziej niebezpiecznym sojusznikiem, szukał poparcia między innymi w Berlinie i Sztokholmie. Zmarł nagle, podczas potopu szwedzkiego z powodu wylewu. Powstanie Chmielnickiego było z pewnością jedną z najgorszych możliwych opcji. W wyniku chwiejnej i nielogicznej polityki Bohdana Chmielnickiego doszło do utraty niepodległości Ukrainy oraz pozbawienia części ziem Rzeczypospolitej. Dalszymi konsekwencjami decyzji o buncie Chmielnickiego były wojny nie tylko z Rosją, ale i ze Szwecją, które ostatecznie doprowadziły do upadku niegdysiejszej świetności Rzeczypospolitej.

Bohdan Chmielnicki najwyraźniej nie zdawał sobie sprawy z tego, jakie mogą być konsekwencje tak nielogicznego postępowania. Doprowadził do wydarzeń tragicznych w skutkach, a przede wszystkim do osłabienia Rzeczypospolitej w każdym możliwym aspekcie. Niemniej jednak na Ukrainie traktowany jest jako bohater narodowy, który wskazał rodakom ścieżkę do odzyskania niepodległości, porwał za sobą tłumy, niesione jego hasłami o sprawiedliwości.