Henryk Walezy - biografia, życiorys

Henryk Walezy przyszedł na świat 19 września 1551 r. jako czwarty syn Henryka II – władcy Francji. Jego matką była Katarzyna Medycejska – księżna pochodząca ze znacznego włoskiego rodu Medyceuszów. Młodzieniec na chrzcie otrzymał imiona Edward Aleksander, Henrykiem stał się dopiero po bierzmowaniu.
   
Mając zaledwie 9 lat, Henryk Walezy został mianowany księciem Angoulême i Orleanu. Był więc jeszcze dzieckiem, kiedy otrzymał swój pierwszy dwór. W 1566 r. został księciem Andegawenii (krainy leżącej w dorzeczu dolnej Loary). Młodzieniec doskonale rokował i wydawał się być najzdolniejszym z synów królewskiej pary. Zamiast interesować się polowaniami i innymi typowymi dla mężczyzn zajęciami, Edward Aleksander wolał literaturę, sztukę i języki obce. Przez swoje nietypowe upodobania podejrzewany był o homoseksualizm. Będąc dzieckiem zaczął odwracać się od religii katolickiej i zwracał się nieco ku protestantyzmowi. Jednakże szybka interwencja matki (z którą był bardzo zżyty) doprowadziła do tego, że stał się naprawdę gorliwym katolikiem.
   
Jego młodość upłynęła pod znakiem konfliktu religijnego, w jakim pogrążała się cała Francja. Między wyznawcami religii rzymskokatolickiej a francuskimi kalwinistami, zwanymi hugenotami dochodziło do regularnych bitew. W 1569 r. Henryk Walezy stanął na czele armii królewskiej i odniósł wiele zwycięstw nad protestantami, m. in. pod Jarnac i Moncontour. Niewyjaśniony pozostaje natomiast jego udział w wydarzeniach tzw. Nocy św. Bartłomieja, kiedy to w samym Paryżu z 23 na 24 sierpnia 1572 r. wymordowano ok. 3000 hugenotów.
   
Właśnie w roku, w którym miały miejsce te krwawe wypadki, z Francji wyruszyło pierwsze poselstwo do Polski. Jednakże Jean de Balagny nie został dopuszczony przed oblicze umierającego Zygmunta II Augusta. Przybyły z nim informacje o pogromie kalwinistów. Takie postępowanie było nie do pomyślenia w kraju tolerancji religijnej, a Henryka Walezego poczęto uważać za okrutnika.

Objęcie tronu polskiego było idealną możliwością dla brata władającego od 1560 r. Karola IX. Nie mógł on na razie liczyć na tron francuski, więc kierunek wschodni wydawał się rozsądnym posunięciem. Przeprowadzono wielką kampanię, w której starano się oczyścić wizerunek Henryka Walezego z krwawych plam powstałych po Nocy św. Bartłomieja.
   
W kwietniu i maju 1573 r. odbyła się pierwsza elekcja. Głównymi kontrkandydatami przybyłego z Francji księcia byli Iwan IV Groźny, Ernest Habsburg i Jan III Waza.     Jednakże wszystko poszło po jego myśli i został wybrany Królem Polski i Wielkim Księciem Litewskim. Zobowiązano go do podpisania tzw. artykułów henrykowskich (najważniejsze prawa regulujące sprawowanie władzy) oraz dokument „pacta conventa” (z łac. warunki uzgodnione), czyli osobiste zobowiązania wybranego króla względem szlachty i Polski.
   
Henryk Walezy przybył do Rzeczpospolitej w końcu stycznia 1574 r. (tak długo trwały pertraktacje ze stroną francuską). 21 lutego został koronowany na Króla Polski. Cała ceremonia została nieco zakłócona przez Jana Firleja – zwolennika reformacji, który domagał się zaprzysiężenia praw dla wyznawców odmiennych religii. Trzeba dodać, że nowy władca jako gorliwy katolik nie chciał na to przystać. Dodatkowym warunkiem jego elekcji było poślubienie Anny Jagiellonki – 30 lat starszej od niego siostry ostatniego z Jagiellonów. Oczywiście Henrykowi Walezemu nie spieszyło się do tego małżeństwa. Przywiózł ze sobą wielką liczbę dam dworu, z którymi romansował, a o zaślubinach nie chciał nawet słyszeć. Ostatecznie został do tego zmuszony i odbyło się przyjęcie uznane później za zaręczyny.

Jednakże król następnego dnia dowiedział się o śmierci swego brata i rozpoczął starania o koronę francuską. Zaowocowało to zupełnym ignorowaniem spraw polskich. Nocą z 18 na 19 czerwca 1574 r. postanowił opuścić Polskę. Uciekał pod przebraniem, wraz ze swoją najbliższą świtą. Już poza granicami kraju został dopędzony przez Jana Tęczyńskiego i poproszony o powrót do Krakowa. Henryk Walezy obiecał, że zrobi to za kilka miesięcy. W rzeczywistości nigdy nie miało to miejsca.
   
Jego pobyt w Polsce nie był doświadczeniem szczególnie udanym. Przeżył wielkie rozczarowanie ubóstwem państwa i zachowaniem szlachty (pijaństwo), gdyż sam lubił wystawne i wyrafinowane formy rozrywki. Natomiast druga strona oskarżała go o zniewieścienie i zupełnie nie rozumiała jego zachowań. Henryk Walezy miał przekłute uszy, nosił naszyjniki, bransolety, lubił przebierać się za kobietę, podobno miał także męskich kochanków.
   
Gdy powrócił do swojej ojczyzny zastał ją w ogniu kolejnej wojny religijnej (1574-1576). Został koronowany 11 lutego 1575 r. w Reims, a dwa dni później poślubił Ludwikę Lotaryńską. Jak się okazało – skarb państwa był niemal pusty, a Henryk III Walezy nie miał środków na walkę z protestantami. Poszedł więc na wielkie ustępstwa względem nich, co spotkało się z wielką niechęcią katolików. Powstała nawet Liga Katolicka, której celem było obalenie króla i kontynuowanie walk z hugenotami. Tym sposobem w 1577 r. wybuchła kolejna – szósta już wojna religijna. Dowództwo nad siłami wspomnianej już ligi objęli Henryk I de Guise oraz jego brat Ludwik II de Guise – kardynał. Rozruchy zakończyły się traktatem w Fleix.
   
Król wciąż nie mógł doczekać się potomka (jego małżonka na skutek kilku poronień stała się bezpłodna). Jego bracia także zmarli nie doczekawszy męskiego potomka (Karol IX miał syna, ale pochodził on z nieprawego łoża). W świetle prawa następcą tronu miał zostać najbliższy krewny władcy, a nim okazał się Henryk z Nawarry – przywódca hugenotów. To oczywiście nie spodobało się ludności katolickiej. W 1585 r. wybuchła kolejna wojna religijna (zwana także wojną trzech Henryków).

Król chciał zaprowadzić pokój, jednak musiał uciekać z Paryża, gdyż przybyli do niego dowódcy Ligi Katolickiej. Osiadł więc w Blois, gdzie zwołał Stany Generalne. Przybył na nie także Henryk I de Guise, który został podstępnie zamordowany. Dzień później stracono jego brata, a król Henryk III zawarł przymierze z Henrykiem IV Burbonem. Z jego pomocą zaczął oblegać Paryż opanowany przez katolików. Pierwszego sierpnia 1589 r. do Saint-Cloud, gdzie przebywał król, przybył dominikanin – Jacques Clément. Poprosił on o audycję u władcy i śmiertelnie pchnął go nożem. Henryk III Walezy zmarł dzień później.