Wojny domowe w Rzymskie - Wojny domowe w Imperium Rzymskim

W drugiej połowie II wieku p.n.e. republika rzymska, pomimo znakomitej sytuacji ekonomicznej, znalazła się w głębokim kryzysie. Przyczyny problemów miały charakter typowo polityczny. Wielowiekowe instytucje najwyraźniej wyczerpały swą formę i stały się ewidentnym hamulcem niezbędnych reform. Szczególny opór wobec zmian stawiał senat rzymski. Powściągliwość w tym przypadku nie wynikała jedynie z typowego dla tradycyjnych instytucji konserwatyzmu, lecz z chęci utrzymania uprzywilejowanej pozycji w szybko zmieniających się strukturach społecznych. Proces przebudowy napotykał więc liczne trudności. Choć brakowało dostatecznej liczby urzędników, którzy zapewniliby pobór podatków i rzetelny wymiar sprawiedliwości, możni nie zamierzali dzielić się władzą z przedstawicielami elit prowincjonalnych (których pojawienie się byłoby skutkiem reform).

Najpoważniejszym objawem kryzysu był wzrost znaczenia wybitnych polityków. Aby wybić się ponad pozostałych, konieczne było spełnianie dwóch warunków: stać na czele zwycięskiej armii oraz mieć olbrzymie zaplecze materialne. Oznaczało to tym samym, że wojna stawała się najlepszym możliwym interesem, wygrana bowiem zapewniała zarówno prestiż, jak i łupy. Kluczowa dla losów republiki batalia rozegrać się miała więc pomiędzy senatem a dwiema wybitnymi jednostkami – Gajuszem Juliuszem Cezarem (zdobywcą Galii) i Gnejuszem Pompejuszem (wodzem kampanii w Azji Mniejszej i Syrii).

Wojna na dobre rozgorzała w roku 49 p.n.e. kiedy to Cezar ze swoją armią przekroczył Rubikon, czyli wtargnął na obszar dla niego zakazany. Wyprawa okazała się dla niego bardzo udana, bowiem rok później w bitwie pod Farsalos zwyciężył Pompejusza, który zmuszony był uciekać i wkrótce zmarł. Zwycięstwo to nie było równoznaczne z zakończeniem wojny – zwolennicy Pompejusza jeszcze dwukrotnie w kolejnych latach stawali do walki z Cezarem (pod Lapsus i Mundą).

Otoczony chwałą zwycięstw w roku 45 p.n.e. Gajusz Juliusz zakończył działania wojenne i przystąpił do przebudowy Imperium. Rok później, wbrew rzymskim tradycjom, ogłoszony został dyktatorem i urząd ten miał pełnić dożywotnio. Stanowisko gwarantowało mu władze niezwykle rozległą. Ponadto zarówno armie, jak i rzymski lud były po jego stronie. Tym niemniej postulowane przez niego reformy spotkały się w senacie z silnym oporem. Ambitne zamysły Cezara pobudziły do działania grupę osób z kręgu senatorskiego, która uknuła spisek, wciągając do niego nawet ludzi bliskich dyktatorowi. Spiskowcy zamordowali Cezara przed debatą w senacie 15 marca 44 roku.

Jak się miało okazać zamordowanie Cezara doprowadziło do pogłębienia się chaosu. Nie było mowy o powrocie do ustroju republikańskiego - o spadek po zamordowanym ubiegali się kolejni kandydaci. Ostatecznie najważniejsze role przypadły Antoniuszowi (bliski współpracownik Cezara) i Oktawianowi (siostrzeniec zamordowanego). Decydująca bitwa rozegrała się pod Akcjum w roku 31 p.n.e. Wtedy to Antoniusz poniósł klęskę i wkrótce popełnił samobójstwo. Jedynym władcą został więc Oktawian.