Wielka Schizma Zachodnia - opracowanie, bilans

Okres wielkiej schizmy zachodniej, trwającej od roku 1378 do roku 1417, w którym to równolegle panowało dwóch a od roku 1409 już trzech papieży, był jedynie odzwierciedleniem ogromnego kryzysu wartości i upadku moralności średniowiecznego Kościoła. Z biegiem czasu papiestwo odeszło niemal kontrastowo od ideałów głoszonych przez apostołów i pierwszych chrześcijan, stając się jedynie instytucją fiskalnego ucisku i teologicznych sporów.

Wielką schizmę zakończył wybór papieża Marcina V w roku 1417 podczas obrad soboru powszechnego w Konstancji. Dopiero po usunięciu przy pomocy wszelkich możliwych środków wszystkich trzech schizmatycznych papieży, możliwy był powrót papieża, kurii oraz kancelarii na należne sobie miejsce, czyli do Rzymu. Odzyskane zostało wówczas także większość terytorium Państwa Kościelnego, które w ostatnich latach stało się arena wewnętrznych rozgrywek i walk pomiędzy arystokratycznymi rodami rzymskimi.

W ciągu kilkudziesięciu lat trwania rozłamu w kościele zachodnim, wyraźnemu nasileniu uległy głosy, nawołujące ze wszech stron do przeprowadzenia gruntownych reform w Kościele oraz przywrócenia mu majestatu najwyższej instytucji religijnej. Wtedy to właśnie wzmożoną aktywność wykazali myśliciele i teologowie o ambicjach reformatorskich, którzy głosząc swojego często radykalne hasła, obnażali po kolei wszystkie słabości organizacji oraz hierarchii XIV-wiecznego Kościoła. Wśród nich prym wiedli m. in. John Wycliffe czy Jan Hus, którzy zdołali skupić wokół swojej ideologii wielkie masy społeczeństwa, również dostrzegającego szereg wypaczeń i nieprawidłowości średniowiecznego chrześcijaństwa. Dynamiczny w XIV i XV wieku rozwój nurtów, uznawanych przez papiestwo za heretyckie, stanowił jedynie preludium do jeszcze bardziej radykalnych i brzemiennych w skutkach wystąpień, jakie wstrząsnęły chrześcijaństwem w wiekach następnych, znanych pod nazwą reformacji.

Oczywistym jest fakt, iż źródeł wydarzeń z okresu wielkiej schizmy zachodniej szukać należy w wyjątkowej niezgodzie oraz co raz bardziej doskwierającym podziałom, jakie miały miejsce np. w kolegium kardynalskim. Średniowieczne najwyższe duchowieństwo nie potrafiło w porę przewidzieć oraz zapobiec zbliżającym się tragicznym wydarzeniom. Dlatego też podziały te zaowocowały wkrótce równoległym wyborem więcej niż jednego papieża, którzy to (paradoksalnie) regularnie byli ekskomunikowani i obrzucani klątwami przez swoich konkurentów. Dzisiaj z perspektywy czasu pozostaje pytanie, czy ciągłość władzy papieskiej była w okresie wielkiej schizmy zachowana i jeśli tak to który z elektów był legalnym papieżem a który heretyckim antypapieżem? Kościół katolicki za jedynych prawowitych uznaje jedynie papieży z tzw. obediencji rzymskiej, nazywając swoich vis a vis awiniońskimi uzurpatorami.