Najazd mongolski na ziemie polskie i bitwa pod Legnicą w roku 1241 – przebieg i konsekwencje

W pierwszej połowie XIII wieku koczownicze plemiona tatarskie zjednoczone pod wodzą Czyngis-chana kończyły właśnie podbój środkowej Azji. Śmierć historycznego ich przywódcy w roku 1227 nie oznaczała jednak końca ekspansji, bowiem po podzieleniu stworzonego przez Czyngischana imperium, władzę nad najbardziej na zachód wysuniętą jego częścią objął wnuk zmarłego władcy, Batu-chan. W roku 1236 hordy tatarskie położyły kres istnieniu państwa Bułgarów nadwołżańskich i rozpoczęły systematyczny podbój rozległych terenów Rusi. Zwierzchność tatarską po kolei musiały uznawać najważniejsze ruskie ośrodki miejsce tj. Riazań, Włodzimierz, Moskwa oraz w roku 1240 także Kijów. W kolejnym roku Tatarzy zdobyli także tereny graniczące bezpośrednio z państwem polskim, czyli Halicz i Wołyń.

W roku 1241 główne siły tatarskie dowodzone osobiście przez Batu-chana wyruszyły na podbój Węgier rządzonych przez króla Belę IV. Równocześnie, aby udaremnić ewentualną próbę udzielenia Węgrom zbrojnej pomocy, około 8-tysięczny oddział wojska tatarskiego pod wodzą Ordu (brata Batu-chana) skierował się na ziemie polskie. Organizowana pospiesznie przez polskich książąt obrona nie przynosiła żadnych skutków i Mongołowie - jak wówczas zaczęto nazywać hordy tatarskie w Europie, posuwali się co raz dalej w głąb kraju. Przez Małopolskę dotarli w końcu na Śląsk, gdzie książę Henryk Pobożny zorganizował ostateczną próbę powstrzymania ich pochodu. Pod Legnicę przybyli przedstawiciele polskiego rycerstwa z niemal wszystkich ziem kraju oraz posiłki niemieckie (templariusze, joannici), w sumie około 7 tys. żołnierzy.

Do decydującej bitwy doszło nieopodal Legnicy w dniu 9 kwietnia roku 1241 i była ona dość wyrównana aż do momentu użycia przez napastników gazów bojowych oraz wprowadzenia oddziałów stojących do tej pory w obwodzie. Wówczas to część oddziałów polskich, dowodzonych przez księcia Mieszka II Otyłego, rozpoczęła chaotyczny odwrót co spowodowało gwałtowne załamanie się formacji obrońców. Ostatecznie, bitwa zakończyła się spektakularną klęską wojsk polskich oraz śmiercią (prawdopodobnie poprzez ścięcie w obozie mongolskim, już po zakończeniu walk) samego ich dowódcy - księcia Henryka Pobożnego.

Skutki najazdu mongolskiego z roku 1241 pod względem gospodarczym i moralnym, były dla Polski opłakane. Klęska z najeźdźcą nie oznaczała jednak - jak to miało miejsce w przypadku Rusi - uzależnienia od niego całego kraju, bowiem ekspedycja przeciwko książętom polskim miała za zadanie jedynie zabezpieczenie tyłów głównych sił mongolskich działających na terytorium Węgier. Największe jednak szkody, najazd mongolski wyrządził podzielonej na dzielnice Polsce w sprawach politycznych - załamaniu uległa prężnie się rozwijająca monarchia Henryków śląskich, przez co nie było możliwe kontynuowanie długo przygotowywanych działań o charakterze zjednoczeniowym.