Jan Matejko „Bitwa pod Grunwaldem” - opis, interpretacja obrazu

Jan Matejko to polski malarz, urodził się w 1838, a zmarł w 1893 roku w Krakowie. Był jednym z najwybitniejszych malarzy polskich. Twórca dzieł o tematyce historycznej i batalistycznej. Jego obrazy są niczym kadry filmu. Często pojawiają się na nich sceny zbiorowe. Pełno w obrazach Matejki ekspresji, ruchu i działania. Co rzuca się w oczy nawet laikowi, nie mającemu zbyt wiele wspólnego ze sztuką, to dokładność. Połączenie barw, gra cieniem, a przede wszystkim precyzja i dokładność, dopracowanie w najdrobniejszym szczególe to jedne z charakterystycznych cech twórczości malarza, które odnaleźć możemy w obrazie pt.: „ Bitwa pod Grunwaldem”.

Jest chyba największy obraz tego artysty. Namalowany farbami olejnymi na płótnie o wymiarach 426 cm na 987 cm. Powstał w roku 1878. Dominujące na obrazie barwy to brązy, czerwienie, zieleń, szarości i biel. W scenie uczestniczy bardzo wiele osób, ukazanych w ruchu. Są to wojska polskie i litewsko-ruskie oraz armia zakonu krzyżackiego.

W centrum obrazu znajdują się dwie postacie, które wyraźnie odznaczają się od walczących na ich tle żołnierzy. Pierwsza z nich to książę Witold. Nie jest on odziany w pancerz, ale jedynie w czerwony żupan, na głowie zaś ma mitrę. Widzimy go siedzącego na koniu, w postawie wyprostowanej z uniesionymi do góry rękoma, być może w geście zwycięstwa, a w nich trzyma miecz i tarczę. Drugą postacią wyeksponowaną w centrum obrazu jest mistrz zakonu krzyżackiego Urlich von Jungingen. Odziany jest w biały płaszcz z czarnym krzyżem na piersi. Na jego twarzy widoczne jest przerażenie. Próbuje odeprzeć atak dwóch mężczyzn. Jego ciało jest odchylone tak, jakby starał się uniknąć ciosu lub kładł nie mogąc znieść już zadanego. Po lewej jego stronie można zauważyć Księcia Szczecińskiego, który ma na głowie hełm z pawimi piórami, śpieszącego na pomoc. Plany krzyżuje mu jeden z polskich rycerzy – Jakub Skarbek. Z za Urlicha wyłania się postać Wernera Thettingena, elbląskiego komtura. Na środku obrazu, u stóp mistrza zakonu i księcia Witolda ostatnie tchnienie wydaje Wielki Komtur Konrad Liechtenstein.

Chorągwie walczących stron również wydają się sygnalizować przebieg walk. Mimo, że działania są nadal w toku, widać, że zakon krzyżacki zdąża ku porażce. Polska chorągiew stoi pionowo, powiewa na wietrze, zaś należąca do przeciwnika pokłada się ku ziemi niczym ścięte drzewo. Na obrazie dostrzec możemy na dalszym planie Zawiszę Czarnego, który przyodziany jest w fioletowe szaty, również bez zbroi, uzbrojony jedynie w turniejową kopię stara się zadać ciosy wrogom.

Okoliczności przyrody przedstawione na obrazie przez Matejkę również zdają się oddawać sytuację, która stała się tematem dzieła. Chmury są szare, kłębiaste, nisko zawieszone. Wydają się opadać i przytłaczać walczących. W centrum obrazu nad dowódcami sił polskich i zakonnych jest jaśniejsze, tak, jak gdyby przedzierały się przez nie promienie słoneczne. Być może to światło oznacza, że zwycięzca bitwy pod Grunwaldem został już wyłoniony.

Matejko bardzo długo przygotowywał się do namalowania obrazu. Jeździł na pole bitwy, studiował źródła historyczne, chciał jak najlepiej oddać fakty historyczne, ale też nastrój z miejsca walki.

Obraz jest dziełem ważnym i znanym nie tylko w Polsce. Obecnie znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie, ale wystawiany był w Petersburgu, Berlinie, Lwowie, Bukareszcie czy Paryżu. Bez wątpienia jest jednym z najważniejszych skarbów sztuki i kultury polskiej.