Franciszek Zabłocki „Fircyk w zalotach” - opracowanie, interpretacja

„Fircyk w zalotach” Franciszka Zabłockiego uważany jest za jedną z najwybitniejszych polskich komedii (według literaturoznawców przewyższają go tylko dzieła Fredry). W tym miejscu warto zaznaczyć, że pierwowzór tego utworu został napisany we Francji przez Jana Ramagnesiego i nosił tytuł „Zakochany fircyk”. Zabłocki oparł się na podobnym schemacie, a w swoją komedię wpisał typową polską obyczajowość tamtych czasów.

Osią fabularną dzieła są starania Fircyka o rękę Podstoliny – owdowiałej siostry swego przyjaciela – Arysta. Motywem tego działania nie jest miłość, ale chęć ratowania majątku utraconego podczas gry w karty. Zaloty okazują się grą pełną nieporozumień. Dochodzi do sytuacji, w której każdy z bohaterów dysponuje odmienną oceną sytuacji (oczywiście błędną).

Aryst myśli, że jego córka – Klarysa – romansuje z Fircykiem. Z kolei ona, podsłuchawszy tylko fragment monologu Podstoliny – zastanawia się nad tym, kto uwiódł siostrę jej ojca. W myślach maluje sobie wizerunek porządnego i statecznego mężczyzny. Wszystko to przekazuje Fircykowi, który wyznaje jej swoje uczucie do Podstoliny. Na końcu utworu intryga się rozwiązuje i zaplanowany zostaje ślub Podstoliny z jej adoratorem. Jednak nie wszystko układa się po myśli uwodziciela – między przyszłymi partnerami zostaje spisana intercyza.

Utwór obejmuje trzy akty, a poprzedza go motto ze „Sztuki poetyckiej” Horacego: „Radzę tedy uczonemu poecie zwracać wzrok ku wzorom prawdziwego życia i obyczajów i stąd czerpać żywe głosy.” Język dzieła można opisać jako prosty i klarowny, niemal potoczny. Zabłocki nie stosuje licznych ozdobników, chociaż posługuje się inwersjami oraz często zmienia rytm wiersza (przerzutnie). Jednakże większość utworu napisana jest trzynastozgłoskowcem ze średniówką po siódmej sylabie. Forma ta – poważna i miarowa – w połączeniu z komizmem dzieła daje efekt zbliżony do tego, który znamy z poematów heroikomicznych. W niektórych momentach rytm się załamuje i przechodzi w szybkie riposty (naprzemienne wypowiedzi bohaterów składające się zazwyczaj z jednego, dwóch słów). W sferze języka utworu pojawia się także wiele przysłów oraz sformułowań mogących pełnić rolę sentencji.

Tytułowy bohater, czyli Fircyk, był uosobieniem stylu życia, który obierało wielu młodzieńców. Opierał się na przyjmowaniu najświeższych trendów w modzie oraz libertyńskiego sposobu bycia. Postaci takie najlepiej odnajdywały się na salonach, gdzie mogły oddawać się swoim pasjom – flirtowi i hazardowi. Jednakże Fircyk przedstawiony przez Zabłockiego był, tak naprawdę, odmiennym modelem osobowościowym. Pod maską i postawą wyzwolonego młodzieńca kryły się wrażliwość i potrzeba miłości. Zabłocki w swojej komedii stworzył bardzo głębokie portrety psychologiczne postaci, co pozwalało poznać ich „drugie dno”. Nie można mieć wątpliwości, że był to zabieg świadomy i celowy. Co więc mogło przyświecać autorowi? W tym momencie warto zwrócić uwagę na motto utworu. Można wysunąć wniosek, że poprzez ukazanie całej intrygi, Zabłocki chciał pokazać, jak silnym zjawiskiem stała się moda oświeceniowa. Często była przyjmowana bezrefleksyjnie, a ludzie hołdowali jej nawet wtedy, gdy stała w sprzeczności z ich prawdziwą osobowością.

„Fircyk w zalotach” to dzieło, które „bawiąc, uczy”. Śmieszna intryga pełna nieporozumień pozwala uzmysłowić sobie fakt, iż przyjmowane przez ludzi maski i pozy znacznie utrudniają i komplikują kontakty. Być może cała sprawa rozwiązałaby się szybciej, gdyby Fircyk i Podstolina nie bali się wyjawić sobie prawdziwych uczuć.