Eliza Orzeszkowa „ABC” - charakterystyka Joanny Lipskiej

Joanna Lipska to główna bohaterka noweli „A...B...C...” Elizy Orzeszkowej. Joanna jest skromną, młodą dziewczyną. Jest dość ładna, choć ubiera się przeciętnie. Razem z bratem mieszka w małym i ciasnym mieszkanku. Lipscy są dziećmi znanego profesora, ale odkąd zmarł ojciec, ich sytuacja materialna uległa pogorszeniu. Panna Lipska ma talent pedagogiczny, potrafi uczyć dzieci. Mogłaby pracować jako nauczycielka, ale do tego potrzeba skończonych studiów, a na naukę jej nie stać.

Młoda kobieta ze wszystkich sił chce robić w życiu coś pożytecznego, pomagać innym. Poczucie takiej misji zaszczepił u Joanny ojciec. Na razie dziewczyna podejmuje się różnych dorywczych prac, by pomóc bratu, zarabiającemu na ich utrzymanie. Kiedy pojawia się pomysł, by uczyła dzieci okolicznych mieszkańców, od razu się zgadza. Stopniowo gromadka jej podopiecznym powiększa się, a Joanna czuje, że wreszcie robi to, do czego jest powołana. Bohaterka jest w głębi duszy pozytywistką, pragnie poświęcać się dla wielkiej sprawy. Kiedy krążyła ulicami bez celu, czuła się zagubiona i niepotrzebna. Teraz, gdy wypełnia misję, chodzi uśmiechnięta i wyprostowana. Praca sprawiła, że jest szczęśliwa i zadowolona z siebie.

Niestety, pomyślny okres nie trwa długo. Ktoś donosi na Joannę i dziewczyna staje przed sądem, oskarżona o nielegalne nauczanie. W XIX wieku, kiedy Polska była pod zaborami, było to poważne przestępstwo. Panna Lipska nie rozumie oskarżeń, jakie padają pod jej adresem. Jest osobą szczerą i naiwną, nie wyobraża sobie, jak można kogokolwiek skazać za to, że chciał pomóc dzieciom. „Uczyłam dzieci, myślałam, że czynię dobrze… Myślę, że dobrze czyniłam…” - mówi instynktownie bohaterka przed sądem. Zostaje skazana na zapłacenie grzywny lub karę więzienia.

Joanna jest bezbronna w zderzeniu z machiną sądu, biurokratyczną i bezduszną. Naiwność i szczerość dziewczyny obraca się przeciwko niej. Mimo ciężkich doświadczeń, nie rezygnuje jednak ze swoich marzeń – po wyroku sądowym nadal uczy dzieci, tylko po kryjomu. Pozytywistyczne ideały i wartości są dla niej ważniejsze niż groźba narażenia siebie i brata na kolejną karę.

Bohaterka nie umie odmówić dzieciom, przecież szczerze je polubiła, a one polubiły ją. Ponadto widzi, jak pod wpływem nauki i dobrego słowa zmienia się charakter dwunastoletniego Kostka. Dlatego trudne doświadczenia nie zachwiały jej światopoglądu. Kobieta wie tylko, że musi się lepiej maskować. Nie można mieć jednak złudzeń – ktoś kiedyś odkryje, że Lipska robi to, za co kiedyś ją już skazano. Mimo wszystko, Eliza Orzeszkowa sugeruje, że warto bronić swoich przekonań, nawet jeśli grozi to surową karą.