Motyw zdrady w literaturze - opracowanie

Motyw zdrady jest dość częstym motywem wykorzystywanym przez autorów dzieł na przestrzeni wieków. Zdrada może mieć jednak różne oblicza i źródła działania.

Jednym z najważniejszych przykładów zdrady jest „Antygona” Sofoklesa. W tym utworze kontrast „zdrada - wierność” jest głównym tematem sztuki i przyczyną tragicznej sytuacji bohaterki. Antygona ma wybór: zdradzić własną religię i miłość do brata, lub zdradzić prawo państwowe i posłuszeństwo wobec wuja. Obojętnie na którą opcję się zdecyduje, przez kogoś zawsze będzie uznawana za zdrajczynię pewnych wartości. Woli jednak sprzeciwić się Kreonowi, niż zdradzić własne sumienie. Konflikt, w jaki popadła Antygona staje się przyczyną jej klęski i samobójczej śmierci, bowiem postać ta została wprowadzona w sytuację bez wyjścia, czy może raczej, z której każde wyjście niesie za sobą negatywne konsekwencje. Dziewczyna postanawia jednak pozostać wierną religii i swoim wierzeniom.

Z innym rodzajem zdrady, bo zdradą małżeńską, mamy do czynienia w „Nie-Boskiej komedii” Krasińskiego. Główny bohater Hrabia/Mąż jest poetą, a przynajmniej tak o sobie myśli. Na początku utworu zastajemy go na ślubnym kobiercu, szczęśliwego przy boku ukochanej kobiety. Szybko jednak okazuje się, że małżonka nie spełnia jego oczekiwań wobec ideału, który posiada w swojej wyobraźni, a mówiąc prostym językiem, okazuje się być zwykłą kobietą. Hrabia zaczyna się z tego powodu męczyć, do tego stopnia, że w pewnym momencie wyznaje nawet, iż nigdy jej nie kochał. Jak na dramat epoki romantyzmu przystało, wkrada nam się element metafizyczny. Złe duchy postanawiają sprowadzić Hrabiego na manowce, knują więc niecny plan. Gromadzą szczątki ludzkiego ciała i czarami przemieniają je w piękną kobietę, której zadaniem będzie uwieść Męża. Tak naprawdę nie chodzi tu o piękno, ani o kobietę w powszechnym znaczeniu tego słowa. Tajemnicza zjawia jest po prostu symbolem poezji, która zarzuca Hrabiemu zdradę na rzecz jakiegoś tam małżeństwa ze zwykłą śmiertelniczką. Hrabia przyznaje jej rację i zostawiając żonę udaje się w pościg za pięknością. Dokonuje więc zdrady na przysiędze małżeńskiej, którą jeszcze niedawno składał. Z drugiej strony mamy właśnie to, o czym mówi duch, że zdrada Męża została dokonana już wcześniej, gdy wybrał życie przy boku żony, zamiast poświęceniu się poezji.

Mamy jeszcze inny rodzaj zdrady, a mianowicie wtedy, kiedy oskarżenie o zdradę jest niesłuszne. Tak było na przykład w przypadku Jacka Soplicy. Został on okrzyknięty zdrajcą narodowym i posądzony o konszachty z Moskalami, podczas gdy tak naprawdę nie miał z tym nic wspólnego. Znalazł się po prostu w nieodpowiednim miejscu o nieodpowiednim czasie. Chcąc dokonać własnej zemsty na Horeszce za zniewagę, jakiej od niego doznał, pojechał zastrzelić go akurat wtedy, gdy jego dom oblegali Rosjanie. Niefart połączony z nierozważnym zachowaniem bohatera zmusił go do ucieczki z kraju i ukrywanie się przez długi czas pod mnisim kapturem.

Trzy rodzaje zdrady, trzy różne pobudki, trzy zupełnie inne okoliczności. Jak widać możemy mieć do czynienia z różnym pojmowaniem pojęcia zdrada, wniosek jest natomiast jeden - pojęcie to ma niemal zawsze wydźwięk negatywny. Nieważne, czy chodzi o ideały, miłość, czy naród, zdrada była, jest i będzie traktowana jako przesłanie pejoratywne.