„Noce i dnie” jako saga rodzinna

Saga rodzinna to opowieść epicka o losach jakiejś rodziny. „Noce i dnie” Marii Dąbrowskiej opisują trzydzieści lat losów rodziny Niechciców.

Tom pierwszy to historia skupiona wokół Bogumiła i Barbary. Rozpoczyna się w 1884 roku. Przedakcja zdradza nam historię młodego, piętnastoletniego Bogumiła, który brał udział w powstaniu styczniowym. Razem z nim walczył też jego ojciec. Po klęsce powstania, Niechcicowie doświadczyli represji, odebrano im majątek. Bogusław tułał się po rodzinie, potem zaciągnął do armii. Los sprawił, że wrócił do Polski jako zarządca ziemski. Mając trzydzieści sześć lat poznał Barbarę. Początkowo bohaterka nie była zachwycona swoim adoratorem, pomimo to zgodziła się za niego wyjść. Kiedy zostali już  małżeństwem Barbara okazała się być niezastąpioną gospodynią. Z czasem stała się kochającą żoną.

Pierwsze dziecko, Piotruś, umarło w wieku dwóch lat. Jego śmierć była nagła, rodzice nie mogli się otrząsnąć. Pani Barbara stała się apatyczna i depresyjna. Śmiercią syna obwiniała męża. Bogumił usiłował popełnić samobójstwo. Jednak nie udało mu się to. Dużym ciosem była również wyprowadzka z Sarbinowa, które Niechcicowie uważali za własny dom.

Na świat przyszły Agnieszka, Emilka i Tomasz. Agnieszka, pilna uczennica, kształciła się na pensji w Warszawie, a ostatecznie pojechała na studia do Lozanny. Tam poznała Marcina Śniadeckiego, który został jej mężem. Emilka bardzo przywiązywała się do ludzi, nauka ją nudziła. Wyszła za mąż w wieku osiemnastu lat za Seweryna Bartolda. Tomaszek zaś, najmniej uczciwy z całej trójki przysporzył najwięcej zmartwień rodzicom. Kradł, oszukiwał, uważał, że szkoła jest niepotrzebną stratą czasu.

Tom ostatni kończy się na roku 1914. Ważnym wydarzeniem staje się śmierć Bogumiła. Tuż przed nią wybrał się na spacer, by obejść swoje ziemie. Dochodzi tam do symbolicznej sceny, gdy zachód słońca i czerwone promienie padają na twarz rozmodlonego bohatera. Bohater czuje zbliżający się kres. Kiedy umiera, Barbara uświadamia sobie kim był dla niej i jak bardzo będzie go jej brakowało.

Ostatnia scena powieści dotyczy ucieczki Barbary przed wojenna zawieruchą. Kolo się zamyka, kiedy Barbara dociera do posesji Józefa Tolibowskiego, mężczyzny, który był pierwszą miłością Barbary, ale wybrał ożenek dla pieniędzy. Uciekając przed wojna, Barbara znajduje się na ziemi Tolibowskiego, lecz nie ma dla niej miejsca. Znowu jest odrzucona, jedzie więc dalej w  świat. Jedzie w nieznane.