Jan Kochanowski „Odprawa posłów greckich”, Homer „Iliada” - porównanie dzieł

„Iliada” Homera jest słynnym, starogreckim eposem napisanym najprawdopodobniej przez Homera. Już w średniowieczu autorzy czerpali z wielkich eposów tworząc dzieła takie, jak „Romans trojański”, czy „Opowieść o zniszczeniu Troi”. Później, w dobie renesansu temat wojny trojańskiej podejmowali m.in. Giovanni Boccaccio i Francisco Petrarka, a w Polsce oczywiście Jan Kochanowski. W romantyzmie do starożytnych eposów nawiązywali także  Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki (przełożył kilka ksiąg eposu) czy później Stanisław Wyspiański (malarska wizja fragmentów eposu, a także kilka dramatów nim inspirowanych).

Jednak najbardziej znanym przykładem odwołania się do tradycji Homera pozostaje „Odprawa posłów greckich”. Jest to dramat w swej formie wzorowany na greckiej tragedii. Za wzorzec służyła Kochanowskiemu przede wszystkim twórczość Eurypidesa.

„Iliada” przedstawia kilka epizodów z wojny trojańskiej, natomiast „Odprawa…” skupia się na motywie porwania Heleny przez Parysa. Nie jest to jednak tragedia oparta na wątku miłosnym. Uprowadzenie pięknej kobiety staje się jedynie pretekstem do ukazania mechanizmów rządzenia państwem oraz działań osób, które doprowadzają do jego upadku.

Epos nie skupia się tak bardzo na samym motywie politycznym. Jest narracją o wiele bardziej rozbudowaną i poruszającą znaczną ilość wątków. Przoduje tam element bitewny i wojenny, jednak bez trudu znaleźć możemy także wątek romansowy, przygodowy czy obyczajowy.

Różnica dotyczy oczywiście także formy. „Iliada”jest eposem  pisanym heksametrem daktylicznym, „Odprawa…” natomiast to dramat (jedyny w dorobku Kochanowskiego) wzorowany na greckiej tragedii. Zawiera typowy podział na epejsodiony i stasiomony, a także chór (który jednak złożony jest z kobiet, co jest nowatorskim podejściem, gdyż tradycyjnie był on złożony ze starców).

Zgodne z regułami starożytnej tragedii widoczna jest jedność miejsca, czasu i akcji oraz umieszczanie maksymalnie trzech postaci jednocześnie na scenie. Dramat skupia się na motywie pertraktacji między Trojańczykami i Grekami. Aby przybliżyć czytelnikom zdarzenia z przeszłości, Kochanowski wprowadza relacjonowanie faktów przez bohaterów, natomiast aby zapowiedzieć przyszłe losy, ucieka się do zabiegu antycypacji wprowadzając wieszczkę Kasandrę. Także konstrukcja zbieżna jest z budową tragedii greckiej: występuje prolog, zawiązanie akcji, punkt kulminacyjny i katastrofa.

„Odprawa posłów greckich” zainspirowana została „Iliadą”, jednak nie jest to tragedia odwołująca się wyłącznie do rzeczywistości starożytnej Grecji. Kochanowski przemycił pewne treści sugerujące, że państwem omawianym w sztuce jest Polska, a krytyka dotyczy władzy i sposobu rządzenia. Zawiera krytykę młodzieży oraz rządzących, którzy dbają wyłącznie o własne wygody, nie interesując się dobrem państwa.

Postaci w dramacie Kochanowskiego są ponadto bardziej psychologizowane. Możemy bez problemu wymienić cechy sprawiedliwego, próbującego uniknąć wojny Antenora, samolubnego, ogarniętego namiętnościami Aleksandra (Parysa), mającego dobre chęci, lecz uległego Priama, czy Heleny, która nie jest przedstawiona wyłącznie jako pyszna, świadoma swej urody kobieta, ale jako zagubiona dziewczyna tęskniąca za rodziną.

Można stwierdzić, że na bazie wątku z „Iliady”, Kochanowski stworzył całkiem nową jakość interpretacyjną odwołującą się do ówczesnej rzeczywistości społeczno-politycznej Rzeczpospolitej.