Eliza Orzeszkowa „ABC” - opracowanie noweli

Eliza Orzeszkowa w noweli „ABC” dotknęła kilku problemów, którymi zajmowali się pozytywiści, czyli emancypacji kobiet, pracy u podstaw i walki z zalewającą kraj germanizacją i rusyfikacją.

Główną bohaterką utworu jest Joanna Lipska, której po śmierci ojca pozostaje jedynie brat urzędnik. Dziewczyna jest od niego uzależniona finansowo, a w dodatku jego zarobki nie wystarczają na pokrycie potrzeb obojga. Ich sytuacja staje się bardzo ciężka.

Sytuacja Joanny poprawia się, gdy właścicielka magla, pani Rożnowska, oferuje jej pracę guwernantki dla swoich małych wnuków. To była szansa i na zarobek, ale i na upragnioną przez dziewczynę samodzielność. Nowe zajęcie, choć bardzo nisko opłacane, sprawiało Lipskiej wiele radości i satysfakcji, zwłaszcza że mogła nauczać dzieci, które bardzo lubiła. Sporą grupkę dzieci, która wciąż się powiększała, uczyła przede wszystkim czytania i pisania w języku narodowym.

Joanna zostaje jednak skazana na trzy miesiące pozbawienia wolności lub karę pieniężną, czego przyczyna stał się wysłany na nią donos. Oskarżona zostaje o nielegalne prowadzenie szkoły, na które nie otrzymała pozwolenia władza miasta. Taki obrót rzeczy jest szokiem zarówno dla niej, jak i dla rodziców nauczanych prze nią dzieci, którzy byli jej bardzo wdzięczni za bardzo dobrze i skutecznie wykonywaną pracę, w którą wkładała całe serce. Brat Joanny aby uchronić ją od więzienia zapożycza się u lichwiarza, ponieważ Lipscy nie posiadają wymaganej przez sąd kwoty. Mimo konsekwencji jakie spadły na nią za całe dobro, jakie czyniła, Joanna nie poddaje się i prawdopodobnie dalej naucza potajemnie dzieci.

Nowela ukazuje niełatwą rzeczywistość w okupowanej Polsce, gdzie zaborca dyktował warunki, a tym bardziej niełatwą sytuację kobiet. Problematyka kobieca była wielokrotnie poruszana przez pisarzy pozytywistycznych, którzy dostrzegali tragizm sytuacji, w jakiej znalazły się przedstawicieli płci pięknej po deklasacji wyższych warstw społecznych w XIX wieku. Ówczesne kobiety zmuszone często sytuacją materialną do szukania zatrudnienia, mogły być jedynie guwernantkami, ponieważ nic innego nie potrafiły. Tu problem ten został pogłębiony o kwestię pracy u podstaw, która przyświecała bohaterce. Mimo głodowych zarobków i kary jaka otrzymała przez sąd Joanna Lipska kontynuowała swe działania szerzenia oświaty wśród ubogich oraz nauki języka polskiego, który miał zostać stłamszony przez język okupanta.