Guy de Maupassant „Horla” - opracowanie utworu

„Horla” Guya de Maupassanta to wspaniałe studium psychiki człowieka chorego psychicznie. Temat ten był bardzo bliski zarówno samemu autorowi, jak i jemu współczesnym. Doba dekadentyzmu sprzyjała zainteresowaniu sprawami metafizyki; pisano o zagadnieniach ludzkiej psychiki; zwłaszcza umysły w jakiś sposób szwankujące wydawały się szczególnie interesujące.

„Horla” pisana jest w formie osobistego dziennika, datowanego na okres pomiędzy 8 maja a 10 września (bez podania roku). Forma taka wzmaga wrażenie autentyczności zapisków - można również przypuszczać, że wiele z opisanych tam wydarzeń to faktyczne elementy biografii autora. Badacze dostrzegają liczne analogie pomiędzy bohaterem „Horli” a rzeczywistą osobą de Maupassanta, który przez długie lata cierpiał na poważne schorzenie umysłowe - schizofrenię.

Bohater opowiadania początkowo zdaje się być zwyczajnym młodzieńcem, zadowolonym z życia i pełnym wigoru. Stopniowo jednak postawa ta ulega diametralnej zmianie, a to za sprawą niewyjaśnionych zdarzeń, które mają miejsce.

Młodzieniec początkowo zauważa u siebie nieznaczne objawy choroby, jakiegoś rodzaju przeciążenia nerwowego, które sukcesywnie przekształcają się w poważne symptomy choroby umysłowej. Początkowo nęka go poczucie zmęczenia i gorączka, które później ustępują miejsca halucynacjom.

Bohater jest przekonany, iż - początkowo podczas snu, później częściej - jest systematycznie nawiedzany przez niewidzialnego człowieka, który ma zdolność pozbawiania go energii życiowej. Przeprowadza szereg eksperymentów, mających na celu zdeterminowanie właściwego poglądu na tę sprawę (niewidoczny przybysz co noc wypija wodę z karafki stojącej przy łóżku mężczyzny, później również mleko), po upływie krótkiego czasu jest pewien, że istotnie nawiedza go byt niematerialny.

Wyjazd na wieś zdaje się uleczyć bohatera. Powraca jego pogoda ducha a zapiski w dzienniku koncentrują się na wspomnieniach z wycieczki i opisów jego przeżyć. Niestety, niedługo później objawy wracają i nasilają się. Młodzieniec znów cierpi na urojenia, które martwią go i smucą.

W dalszej części utworu dowiadujemy się tajemnic hipnozy (kolejne z zainteresowań de Maupassanta). Stanowi to pewnego rodzaju odskocznię od problemu choroby bohatera. Spotkanie z doktorem Parent i moment zahipnotyzowania kuzynki bohatera to świadectwo niesamowitej mocy ludzkiego umysłu.

Choroba bohatera wzmaga się. Zapalczywie próbuje on pozbyć się nawiedzającego go ducha (który, jak się dowiadujemy, nosi miano Horli). Udaje mu się zamknąć go we własnym pokoju, więc postanawia położyć mu kres raz na zawsze i podpala dom. Niestety, później dochodzi do wniosku, że ogień mógł nie być wystarczająco niszczący dla bytu niewidzialnego, więc nie widząc innego wyjścia postanawia popełnić samobójstwo, by wyrwać się z mocy Horli.

„Horla” to niezwykle trafne studium pracy umysłu, dotkniętego chorobą psychiczną. Jego przesłanie jest bardzo celne, lecz jednocześnie przerażające: de Maupassant stwierdza, że samobójstwo to jedyny możliwy sposób ucieczki przed samym sobą.