Józef Ignacy Kraszewski „Stara baśń” - charakterystyka bohaterów powieści

„Stara baśń” opowiada o kształtowaniu się zaczątków państwa polskiego. Akcja książki Józefa Ignacego Kraszewskiego toczy się w IX wieku, kiedy ziemiami należącymi później do Polski rządzi okrutny książę Popiel razem ze swoją niemiecką żoną, Brunhildą. Książę bacznie strzeże swego tronu, a kiedy dostrzega zagrożenie ze strony rodów kmiecych, postanawia się z nimi rozprawić. W tym celu wzywa na pomoc Niemców i plemię Pomorców. Chłopi bronią się. Jak łatwo wywnioskować z tego opisu, konflikt w książce rozgrywa się pomiędzy żądnym władzy księciem a zbuntowanymi kmieciami. Jak to często w powieściach Kraszewskiego bywa, Polacy – czy w tym przypadku plemiona słowiańskie – są pozytywnymi bohaterami utworu. Wszystko, co złe, pochodzi z zagranicy, w „Starej baśni” – z Niemiec.

Według powyższego schematu kreowane są postaci kmiece. To w większości dobrzy i szlachetni ludzie, nieskorzy do przemocy i wojny, reagują agresją, kiedy nie mają innego wyjścia. Popiel wyrządził im już tyle zła, że muszą działać. Mimo swej odpowiedzialności kmiecie nie potrafią wybrać władcy, który ma nimi rządzić. Dzięki radom przybyszów decydują w końcu, że ich władcą  będzie Piast.

Prym wśród kmiecego rodu wiedzie Wisz. To najstarszy jego członek, patriarcha, ojciec sporej rodziny. Dba o dobrobyt kmiecej gromady, walczy o jej prawa. Niestety Wisz ginie z rąk żołnierzy króla Popiela, kiedy broni swojej własności. Doman jest młodym kmieciem, walczy o Dziwę, w której się zakochał. Próbuje porwać dziewczynę w noc Kupały, ale zostaje ranny. Ukochana ukrywa się świątyni na Ostrowie Lednickim, ale przekonuje się, że nie nadaje się do roli kapłanki i służby bogom, o jakiej zawsze marzyła. Przypadek sprawia, że Dziwa leczy rannego Domana. Pozwala mu się porwać, tym razem skutecznie, i zostaje jego żoną.

Piast jest ubogim kmieciem, który decyzją gromady zostaje wybrany na kniazia. Boi się sprawowania władzy, bo wie, że oznacza to ogromną odpowiedzialność. Na szczęście Piast jest człowiekiem mądrym, dlatego podejmuje się wyzwania.

Myszko to najbardziej wojowniczy z całej kmiecej gromady, wzywa do obalenia Popiela siłą.

Jaruha to z kolei stara wiedźma, bardzo mądra, umiejąca leczyć ziołami. Pomaga kmieciom w chorobach i zmartwieniach, opiekuje się rannymi. Jaga to żona Wisza. Kiedy mąż ginie w zasadzce przygotowanej przez ludzi Popiela, kobieta z własnej woli wstępuje na pogrzebowy stos i płonie razem z ciałem męża.

Tragiczną postacią jest Mieszko, krewny Popiela. Władca w okrutny sposób obszedł się z synami Mieszka, jednego kazał zabić, drugiego oślepić. Mimo to starzec rezygnuje z zemsty na krewniaku kierując się zasadą nakazującą, by rodzina trzymała się razem.

Czarnymi charakterami, a więc postaciami negatywnymi w książce Józefa Ignacego Kraszewskiego, są Popiel, jego żona Brunhilda i ich dworzanie. Książę nie cofnie się przed najpodlejszym czynem, byle tylko utrzymać władzę. Podaje swoim gościom zatruty miód, by wzajemnie się wymordowali, truje swoich krewnych wezwanych na ucztę, zezwala swoim żołdakom na gwałty i rabunki. Główną pomocnicą złego władcy jest Brunhilda – to ona przygotowuje trucizny, jakimi posługuje się później Popiel. Żona uczy też księcia intryg, podstępów i podłości.