Wacław Potocki - biografia, życiorys

Autor „Transakcji o wojnie chocimskiej”, Wacław Potocki (ok. 1621-1696), przychodzi na świat w Woli Łużeńskiej nieopodal Biecza. Wychowywał się w rodzinie ariańskiej pieczętującej się herbem Średniawa. Nie ma pewności co do tego, czy młody Wacław ukończył jakieś znamienite szkoły, ale faktem jest, iż był człowiekiem wykształconym. Mógł pobierać nauki w szkole ariańskiej w Raciborzu, ale zupełnej pewności na ten temat mieć nie możemy. Prowadził za to typowe życie ziemianina. Kiedy w 1642 r. umiera mu ojciec, wraz z braćmi zaczyna gospodarować odziedziczonym majątkiem. W 1648 r. bierze ślub z Katarzyną Morsztynówną. W 1658 r. wraz z wydaniem ustawy nakazującej arianom przejście na religię katolicką, Wacław Potocki, chcąc uniknąć wygnania z kraju, zostaje katolikiem. Jego żona Katarzyna dekretowi się nie podporządkowała.

Wacław Potocki to nie tylko stateczny i rozważny ziemianin, ale także dzielny i oddany swemu królowi żołnierz. W 1651 r. on wyrusza na wyprawę wojenną i bierze udział w bitwie pod Beresteczkiem. Również w czasie potopu szwedzkiego, mimo wcześniejszych sympatii związanych z osobą Karola Gustawa, ostatecznie decyduje się na wystawienie oddziału zbrojnych, który poprze Jana Kazimierza. Sam Wacław jest obecny wśród walczących podczas obrony Gorlic w 1658 r. W latach 1678-1685 piastuje godność podczaszego krakowskiego.

Pierwsze utwory zaczął pisać około 1646 r. Za życia autora jego twórczość praktycznie nie była drukowana (wyjątek stanowi „Poczet herbów” i kilka utworów panegirycznych). Z początkowego okresu zachowało się kilka tekstów przedrukowanych w „Wirydarzu poetyckim” Jakuba Teodora Trembeckiego (druk w 1911 r.). Potocki jest autorem poruszających motywy antyczne oraz biblijne romansów: „Judyta” (1652) , „Wirginia”, „Lidia” (1652), a także naśladującej wzory szkockie powieści wierszem pt.: „Argenida” (druk w 1697).

Najważniejszym jednak dziełem w dorobku Wacława Potockiego, gwarantującym mu poczesne miejsce w dziejach literatury polskiej, jest spisana 13-zgłoskowcem kronika pt.: „Transakcja wojny chocimskiej”. Powstała ona w 50 rocznicę polskiej wiktorii w bitwie pod Chocimiem (1621). Kronika stanowi idealistyczną wizją polskiego rycerstwa, biorącego udział w walkach z Imperium Osmańskim. Potocki jako źródło dla swej kroniki obrał „Commentariorum Chotinensis belli libri tres” autorstwa ojca Jana III Sobieskiego – Jakuba Sobieskiego.

Z osobistego bólu Potockiego, który na przestrzeni lat pochował praktycznie całą swoją rodzinę łącznie z dorosłymi już dziećmi, zrodziły się „Pieśni”, wśród których odnajdziemy wzorowane na twórczości Jana Kochanowskiego treny poświęcone pamięci zmarłego syna (cykl zatytułowany „Periody”). Utwory żartobliwe (fraszki, bajki, satyry i in.) przedstawiające barwny świat życia polskiej szlachty i obyczajowości XVII w. zostały zebrane i wydane w postaci „Ogrodu nie plewionego” (czasem także: „Ogrodu fraszek”). Z kolei osobiste refleksje na temat państwa, obowiązującego prawa i szerokich tematów filozoficznych zostały zawarte w zbiorze pt.: „Moralia”. Książka powstawała w końcowym etapie życia poety i była wzorowana na Adagiach Erazma z Rotterdamu.

Schorowany Potocki ostatnie lata życia spędza pod opieką owdowiałej synowej oraz jej córki. Umiera w 1696 r. i zostaje pochowany w grobowcach klasztoru franciszkanów w Bieczu.