Społeczeństwo niewolnicze - definicja, charakterystyka, przykłady

Społeczeństwo jest zbiorem ludzi, między którymi występuje sieć wzajemnych relacji, wspólnota kultury, tożsamości, zamieszkiwanego terytorium. Istnieją także pewne wspólne instytucje pozwalające na jego sprawne funkcjonowanie. Jednym z typów społeczeństwa jest występujące w przeszłości społeczeństwo niewolnicze. Obecnie we wszystkich krajach świata niewolnictwo jest prawnie zakazane.

Już w pierwszych starożytnych cywilizacjach mamy do czynienia z niewolniczą podległością jednych ludzi względem drugich, gospodarka cywilizacji minojskiej, starożytnego Egiptu czy państw tzw. żyznego półksiężyca (dorzecza Eufratu i Tygrysu) w dużej mierze opierała się na pracy przymusowej niewolników. Nie mieli oni żadnych praw, co więcej – nie byli nawet uważani za istoty ludzkie. Właściciele niewolników (doszło tutaj do uprzedmiotowienia człowieka) mogli nimi dowolnie dysponować.

Skąd brali się niewolnicy? Istniało kilka warunków, jakich spełnienie powodowało, że człowiek nagle stawał się przedmiotem i do końca życia (lub do momentu wykupienia) miał być posłuszny właścicielom. Niewolnikiem zostawano przez urodzenie w niewoli, przez niemożność spłaty długów, czy w wyniku sprzedaży (np. rodzice sprzedawali swoje dzieci, niektórzy sami się sprzedawali, sprzedawano także osoby porwane). Źródłem niewolników były także wyprawy wojenne i przywiezieni do państwa jeńcy.
 
Mimo że w starożytnych społeczeństwach bardzo dużą ich część stanowili niewolnicy, trudno mówić o jednolitym społeczeństwie niewolniczym. Były jednak w historii przypadki, kiedy to nieludzko wykorzystywani pracownicy przymusowi buntowali się, tworząc pewną organizację, łącząc się we wspólnej, trudnej sytuacji pod przewodnictwem uznanego przez wszystkich lidera.

Duże znaczenie miały powstania niewolników w Starożytnym Rzymie – na Sycylii w II  w. p.n.e., a także najsłynniejsze – powstanie pod wodzą Spartakusa w latach 73-71  p.n.e. Powstania te skończyły się całkowitą klęską niewolników i choć przyniosły znaczące straty ich właścicielom, nie wywarły większego wpływu na traktowanie niewolników.

O pewnym rodzaju społeczeństwa niewolników możemy także mówić w przypadku niewolnictwa ery nowożytnej (od połowy XV wieku do wieku XIX). Setki tysięcy mieszkańców Afryki przewożono statkami na tereny Ameryki Północnej i wykorzystywano jako tanią siłę roboczą. Niewolnicy nie mogli tworzyć oczywiście wspólnych instytucji itp., ale z pewnością rosła między nimi wspólnota cierpienia wobec wyzysku przez białych ludzi.