Socjalizacja a wychowanie - różnice

Socjalizacja to proces, w wyniku którego człowiek uczy się zachowań, jakie pomogą mu funkcjonować w społeczeństwie. Proces socjalizacji przekazuje człowiekowi normy społeczne, systemy wartości, wzory zachowań, które są niezbędne w sprawnym uczestniczeniu w życiu społecznym.

Podobnym znaczeniowo pojęciem do socjalizacji jest wychowanie. Pojęcia te jednak, choć wspólnie dotyczą rozwoju społecznych sprawności człowieka, dość wyraźnie się różnią.
 
O ile socjalizacja jest procesem, który zachodzi w pewien sposób samorzutnie w rozmaitych sytuacjach i warunkach otoczenia, to wychowanie jest działaniem ściśle ukierunkowanym.

Socjalizacja człowieka rozpoczyna się wraz z momentem jego urodzenia, najpierw jest przeprowadzana przez rodzinę (socjalizacja pierwotna), potem natomiast człowiek podlega socjalizacji prowadzonej przez wyspecjalizowane instytucje: żłobek, przedszkole, szkołę, potem także miejsce pracy. Ośrodkiem socjalizacji są także grupy koleżeńskie. Warto zaznaczyć, że socjalizacja w dużym stopniu polega na pasywnym poddawaniu się człowieka oddziaływaniom społecznym.
 
Wychowanie to natomiast proces celowy, ukierunkowany i świadomie realizowany przez opiekunów – początkowo tylko rodziców, potem także instytucje, takie jak szkoła czy wspólnota religijna. Rodzice kształtują osobowość swoich dzieci poprzez uczenie ich systemu wartości, rozwijanie zdolności, wskazują, jak radzić sobie z trudami dnia codziennego.

Można powiedzieć, że owocem socjalizacji jest człowiek, który poradzi sobie w społeczeństwie, będący wynikiem rozmaitych uwarunkowań społecznych, natomiast wynikiem wychowywania jest człowiek jako jednostkowa, wyjątkowa osoba, rozwijająca się moralnie, duchowo i fizycznie. Należy dodać, że w przypadku wychowania mamy do czynienia z asymetrią relacji, w której osoba wychowywana powinna być posłuszna wychowawcom.
 
Socjalizacja i wychowanie to procesy, które wzajemnie na siebie wpływają i uzupełniają się. Mają one równorzędne znaczenie w rozwoju społecznym każdego człowieka, a zależy od nich bardzo wiele – przyszłość sprawnego funkcjonowania osoby w społeczeństwie.