Faszyzm w Hiszpanii - geneza, charakterystyka nurtu

Faszyzm w Hiszpanii narodził się w czasach kiedy przez Europę przewinęła się fala entuzjazmu wobec ustrojów faszystowskich. Początków faszyzmu hiszpańskiego szukać należy w ruchu karlistów.

Karlizm był nurtem w XIX w. który próbował przywrócić Hiszpanii potęgę i pozycję mocarstwową. Karliści próbowali za pomocą reform doprowadzić do wzrostu potęgi Hiszpanii. Karliści byli ściśle związani z kościołem katolickim i reprezentowali konserwatywne poglądy.

Faszyzm hiszpański był poniekąd ich spadkiem. Najpierw w 1933 r. uwidocznił się w postaci Falangi pod wodzą Jose Primo de Rivera. W 1939 r., kiedy wybuchła wojna domowa w Hiszpanii, faszyści pod wodzą gen. Francisco Franco przejęli władzę i wprowadzili swoje rządy. Faszyzm hiszpański został nazwany frankizmem od nazwiska wodza.

Frankizm był doktryną polityczną, która opierała się na faszystowskim modelu władzy, mimo to zachowała swój odrębny charakter. Przede wszystkim frankizm był ruchem konserwatywnym, ściśle współpracującym z kościołem katolickim. Mimo iż gen. Franco nigdy nie dokonał spójnego określenia swoich rządów, frankizm przeszedł do historii jako ruch narodowy Hiszpanii. Frankizm opierał się na następujących nurtach: na nacjonalizmie, na koncepcji Hispanidad, monarchizmie (frankiści byli zwolennikami władzy królewskiej).

Frankizm odznaczał się ogromnym pragmatyzmem w rządach, Franco mógł zmieniać swoją wizję, dostosowując ją do panujących realiów. Istotnym elementem frankizmu była katolicka tradycja, która dyktowała warunki życia społecznego. Ważną cechą frankizmu był też antykomunizm. Frankizm krytykował lewicę i starał się ostro walczyć z socjalizmem i komunizmem. Miał ogromne poparcie Adolfa Hitlera podczas wojny domowej, za co później gen. Franco próbował się odwdzięczyć, wysyłając tzw. Błękitną Dywizję na pomoc Niemcom. Faszyzm hiszpański zaczął słabnąć w latach 50-tych, kiedy to po upadku innych krajów faszystowskich, Franco zaczął sprzymierzać się z Amerykanami, pomagając im w tzw. zimnej wojnie.

Lewica hiszpańska do dzisiaj próbuje zdyskredytować ruch frankistów próbując łączyć go z hitleryzmem i nazizmem. Badacze i historycy są nieco sceptyczni co do tej kwestii. Trudno jest jednoznacznie ocenić charakter frankizmu. Warto wspomnieć, że frankiści w latach 60-tych bardzo mocno wspierali Polaków, było to związane w wzajemną niechęcią dwóch narodów do komunizmu a także silnie zakorzeniony katolicyzm w tych krajach sprawiał, że oba państwa posiadały wspólne interesy.

Podczas zimnej wojny Franco wspierał działania Stanów Zjednoczonych, mimo tego że Hiszpania nie należała do NATO. Faszyzm hiszpański był zdecydowanie bardziej łagodny niż faszyzm włoski czy niemiecki nazizm. Warto też dodać, że Franco nigdy nie kierował się pobudkami rasowymi czy szowinistycznymi. Imperialny charakter frankizmu również budzi zastrzeżenia. Bardziej frankistów przyrównuje się do Portugalii Salazara.