Faszyzm a stalinizm - porównanie

Stalinizm był systemem politycznym, którego twórcą był Józef Stalin, przywódca ZSRR. Stalinizm zaczął się kształtować w latach 20-tych XX wieku, był bardziej radykalną kontynuacją leninizmu.

Stalinizm charakteryzował się tym, że całe życie polityczne i społeczne podporządkowane było wodzowi, który kierował państwem. Wszystkie dziedziny życia były inwigilowane, pozostawały pod silnym wpływem propagandy. Indoktrynowano młodych i zwalczano opozycję. Biurokracja partyjna była bardzo rozwinięta, kontrolowała administrację i gospodarkę.

Dzięki tajnej policji i aparatowi bezpieczeństwa dokonywano represji politycznych. Wszystko podporządkowane było woli wodza. Aparat państwowy atakował nie tylko opozycję, bezwzględnie rozprawiał się również z własnymi działaczami, których podejrzewano o zdradę lub stwarzanie zagrożenia dla wodza.

Stalinizm całkowicie zlikwidował demokrację parlamentarną oraz wyeliminował wolność słowa. Mimo iż sam Stalin uważał siebie za kontynuatora dzieła Lenina, współcześni marksiści odżegnują się od takich porównań. Stalinizm był krwawą dyktaturą, która podobnie jak faszyzm rozprawiała się ze wszystkimi wrogami stanowiącymi wyimaginowane zagrożenie dla władzy.

W faszyzmie, podobnie jak w stalinizmie, panował system jednopartyjny, idea wodza, tajna policja odgrywała bardzo ważną rolę. Różnice występowały głównie w realizacji postulatów gospodarczych.

Stalinizm ściśle kontrolował gospodarkę i negował istnienie własności prywatnej. Natomiast faszystowski model gospodarki zwany korporacjonizmem dopuszczał pewien model własności prywatnej, ale pod ścisłą kontrolą państwa. Faszyzm i stalinizm miały charakter imperialny, dążyły do zbudowania mocarstwa. Objawiało się to – w przypadku stalinizmu – w zdobywaniu władzy w kolejnych republikach bloku sowieckiego. Podobnie faszyzm, stosując politykę terroru i zastraszania, anektował słabsze kraje i wprowadzał tam swój reżim polityczny.

Istotnym elementem stalinizmu i faszyzmu była ideologia: w pierwszym przypadku komunizm, w drugim radykalny nacjonalizm. Stalinizm przetrwał zdecydowanie dłużej niż faszyzm. Faszyzm upadł w 1945 r., natomiast stalinizm zakończył się wraz ze śmiercią Józefa Stalina w 1953 r. Spadkobiercy stalinizmu stopniowo liberalizowali twardą politykę ZSRR, poczynając od Chruszczowa, na Gorbaczowie kończąc.

Faszyzm i stalinizm stały się najbardziej krwawymi ideologiami, które w historii zapisały się  milionami ofiar. Zarówno faszyzm, jak i stalinizm nie dopuszczał demokracji, Stalin cynicznie twierdził – „jesteście beze mnie jak ślepe kocięta” – co miało oznaczać, że bez wodza nie ma komunizmu. Wódz stanowił w stalinizmie najważniejszą część władzy, tak i w faszyzmie, wszystkie decyzje wodza były nieomylne i niekwestionowane.

Faszyzm koncentrował się na rasie i pochodzeniu etnicznym, stalinizm natomiast czerpał inspirację z myśli Lenina, spadkobiercy marksizmu, gdzie istotne znaczenie miała walka klas.

Dla wrogów – w przypadku faszyzmu, jak i stalinizmu – tworzono obozy zagłady. Powstawały łagry, gułagi i nazistowskie obozy koncentracyjne, w których zginęły miliony ludzi.

Stalinizm i faszyzm są zbrodniczymi ideologiami, które zostały oficjalnie potępione przez cały świat. Stalinizm i faszyzm były bezwzględnymi reżimami, które nie dopuszczały do siebie słabości, wszelka zdrada była surowo karana, nawet członków własnych partii karano za brak oddania idei.

Faszyzm w swojej realizacji dążył do konfliktu zbrojnego z państwami sąsiadującymi, stalinizm z kolei, indoktrynował i ustawiał w krajach europejskich swoich ludzi. W rzeczywistości stalinowskiej wykorzystywano niezadowolenie społeczne między zwaśnionymi narodami i politycznie uzasadniano swoją „opiekę” nad państwami satelickimi.

Józef Stalin jako zwycięzca w II wojnie światowej miał wpływ na podział i ustalenie granic, którego dokonał razem z Winstonem Churchillem i prezydentem Stanów Zjednoczonych Rooseveltem podczas wielkich konferencjach. Świat został podzielony. Późniejsze efekty takiego podziału doprowadziły do tzw. zimnej wojny.