Społeczeństwo obywatelskie - przykłady, definicja, charakterystyka

Społeczeństwo jest jednym z tych pojęć socjologicznych, którego precyzyjną definicję jest bardzo trudno ustalić. Ogólnie przyjmuje się, że społeczeństwo jest dużym zbiorem ludzi, których łączy wspólna kultura, tożsamość i zamieszkiwane wspólnie terytorium. Ważnym elementem społeczeństwa jest także występująca między jego członkami sieć wzajemnych interakcji.

Specyficzną, współcześnie szeroko dyskutowaną kategorią społeczeństwa jest społeczeństwo obywatelskie, które definiuje się jako społeczeństwo, które wyróżnia się zdolnościami organizacyjnymi i dużą aktywnością, co pozwala na samodzielne osiąganie pewnych celów (bez ingerencji ze strony państwa). Istotną rolę pełni tutaj wysoka świadomość obywateli i poczucie odpowiedzialności za dobro ogółu.
 
Występowanie społeczeństwa obywatelskiego w danym kraju świadczy o jego dojrzałości i sprawnym funkcjonowaniu demokracji. Współczesnej Polsce daleko jednak do takiego wzorca społeczeństwa obywatelskiego jak Stany Zjednoczone.
 
W kraju tym silne społeczeństwo obywatelskie zostało zauważone już w XIX wieku – angielski myśliciel, Alexis de Tocqueville, podróżując po USA, spisał swoje doświadczenia w ważnym dziele „O demokracji w Ameryce”. Wskazywał on na ważną rolę, jaką pełnią w Ameryce stowarzyszenia – sprawiają one, że człowiek wychodzi z izolacji, jaką gotuje mu liberalny indywidualizm, otwiera się na innych i potrafi z nimi współpracować by osiągnąć wspólny cel.
 
Dzieło Alexisa de Tocqueville'a nie stanowiło jednak początku rozważań nad społeczeństwem obywatelskim, które rozwijane były już od XVII i XVIII wieku, szczególnie w stosunku do społeczeństwa nowożytnej Anglii.
 
Społeczeństwo obywatelskie w Polsce, jak już wspomniano, nie jest jeszcze rozwinięte w wystarczający sposób. Główną przyczyną tego stanu jest z pewnością stosunkowo młoda demokracja w Polsce (brak długoletnich tradycji demokratycznych, jakimi mogą poszczycić się inne kraje), a także ponad 40 lat ustroju socjalistycznego, którego jednym z celów było wytępienie jakichkolwiek form samorządności i samoorganizowania się ludzi.
 
Dlaczego sprawne funkcjonowanie społeczeństwa obywatelskiego jest ważne dla właściwego funkcjonowania demokracji? Jednym z przejawów istnienia silnego społeczeństwa obywatelskiego jest duża frekwencja wyborcza przekładająca się następnie na reprezentatywność wybieranej władzy, co może wzmacniać jej autorytet i skuteczność działania. Co więcej, już samoorganizowanie się ludzi i wspólne, oddolne realizowanie celów stanowi jeden z najpełniejszych modeli realizowania idei demokratycznych – jako rządów ludu. Nieziszczalne jest rządzenie wszystkich ludzi na poziomie centralnym, natomiast mogą oni sprawnie rządzić na poziomie lokalnym – najbliższym swojej codzienności.