Społeczeństwo pierwotne - cechy, przykłady, definicja

Społeczeństwo jest zbiorowością ludzi, która zamieszkuje wspólne terytorium, charakteryzuje się jednolitą kulturą, organizacjami i instytucjami oraz w której zachodzą rozmaite stosunki społeczne i wzajemne relacje członków. Najwcześniejszym etapem rozwoju społeczeństwa jest społeczeństwo pierwotne.

Termin społeczeństwo pierwotne odnosi się do społeczeństwa istniejącego nie tylko przed powstaniem instytucji państwa, ale i jeszcze wcześniej – przed rozwojem rolnictwa. Cechuje się ono przede wszystkim słabym wykształceniem struktury społecznej, choć z pewnością występowała wówczas pewna hierarchizacja wynikająca z więzów rodzinnych. Inną ważną cechą społeczeństwa pierwotnego jest stosowanie prymitywnych technologii, które jednak pozwalały na zdobywanie koniecznej ilości pożywienia.

Co więcej, społeczeństwa pierwotne były silnie uzależnione od warunków środowiskowych – przede wszystkim od klimatu i roślinności, która zapewniała pożywienie i stanowiła miejsce łowów. Powodowało to, że społeczeństwo pierwotne było społeczeństwem koczowniczym – pozostawało na danym obszarze aż do wyczerpania jego zasobów. Należy także dodać, że w pierwotnym społeczeństwie występował podział pracy – mężczyźni zajmowali się łowiectwem czy rybołówstwem, kobiety natomiast zbieraniem pożywienia (rolnictwo występowało jedynie w najbardziej podstawowych formach).
 
W związku z faktem, że zbieractwo i myślistwo przynosiło ograniczoną ilość pożywienia, społeczeństwa pierwotne były niezbyt liczne i, jak wspomniano, prowadziły koczowniczy tryb życia. Wszystko to zmieniło się jednak w momencie rozwoju rolnictwa, czyli podczas tzw. rewolucji neolitycznej, która nastąpiła ok. 10 tysięcy lat temu. Był to długotrwały proces, choć nazwa rewolucja nasuwa skojarzenie ze zjawiskiem szybkim i gwałtownym. W związku z uprawą roli społeczeństwo pierwotne zaczęło osiedlać się na dłuższy czas w jednym miejscu, a zapasy pożywienia zaowocowały wzrostem liczby ludności. Społeczeństwa pierwotne weszły wtedy w kolejny etap rozwoju – społeczeństw rolniczych, które były już znacznie bardziej złożone i które zaczęły budować pierwsze cywilizacje.
 
Należy pamiętać, że o ile społeczeństwa pierwotne to w dużej mierze zjawiska charakterystyczne dla zamierzchłej historii (występowały kilkanaście tysięcy lat temu) – to jednak można spotkać je także i dzisiaj np. w lasach równikowych Ameryki Południowej, Afryki czy Oceanii.