Prawo - Przepis prawny - definicja, rodzaje, przykłady

Przepis prawny jest wydzielonym fragmentem tekstu prawnego w postaci np. paragrafu, ustępu, artykułu, choć może wystąpić także w postaci niewyodrębnionego zdania. Przepisy prawne regulują normy prawne – pojęcia te nie powinny być jednak stosowane wymiennie, ponieważ norma prawna jest pojęciem szerszym: jedna norma może być regulowana kilkoma przepisami.

Zgodnie ze zwyczajem tworzenia prawa przepisy powinny występować w określonej kolejności, tzn. od przepisów ogólnych po najbardziej szczegółowe. Na końcu aktów prawnych występują często także przepisy przejściowe i końcowe. Warto dodać, że przepisy prawne są pisane przy użyciu specjalistycznego, bardzo ścisłego języka prawnego.

Przepisy prawne można podzielić ze względu na treść. Wyróżniamy wtedy, po pierwsze, przepisy prawa materialnego. Na ich podstawie określa się stosunki prawne kształtujące się między określonymi podmiotami, a także ich zmiany, rozpoczęcie i zanik. Do przepisów prawa materialnego należą m.in. przepisy administracyjne czy przepisy zawarte w Kodeksie karnym. Warto dodać, że w przepisach tych istotnym elementem jest sankcja (czyli kara obowiązująca za popełnienie określonego czynu).

Po drugie, możemy wyróżnić przepisy prawa formalnego, które zawierają zasady postępowania przed organami sprawiedliwości i instytucjami administracyjnymi. Dzięki tym zasadom możliwe jest przeprowadzenie np. dochodzenia czy rozprawy sądowej, ponieważ przepisy prawa formalnego regulują np. kwestie dowodowe, powołanych świadków, jak również procedury odwoławcze od zasądzonego wyroku.

Poza przepisami prawa materialnego i formalnego, możemy podzielić przepisy prawne pod względem poziomu konkretności: przepisy konkretne (w jednym przepisie zawarta jest zarówno hipoteza, jak i dyspozycja oraz sankcja), przepisy blankietowe i przepisy odsyłające. Inny podział przepisów bierze pod uwagę zakres obowiązywania – wyróżnia on przepisy powszechnie obowiązujące (uniwersalne) i przepisy partykularne (obowiązują tylko w określonej części kraju).

Ze względu na kryterium mocy należy wyróżnić przepisy bezwzględne i przepisy względnie obowiązujące. Występują także jeszcze inne podziały przepisów prawnych.