Świadek karny - definicja, charakterystyka, przykłady

Kodeks karny definiuje świadka jako osobę będącą świadkiem czynu, którego zdarzenie dotyczy. Jest to zatem ktoś, kto był obecny w danym miejscu, w czasie tego zdarzenia. Natomiast definicja o charakterze procesowym mówi, że świadkiem jest człowiek zobowiązany do złożenia wyjaśnień w trakcie postępowania. Dodatkowo świadkiem może być także specjalista (np. rzeczoznawca) mający do przekazania istotne dla sprawy informacje, jak i osoba odpowiedzialna za przeprowadzenie wywiadu środowiskowego (np. pracownik socjalny). Możliwy jest także udział w sprawie jako świadków innych osób.

Zeznania świadka są rodzajem dowodu w prowadzonej sprawie. To, co zostanie powiedziane może mieć ogromny wpływ na wynik postępowania. Przed przystąpieniem do faktycznego składania wyjaśnień świadek zobowiązany jest złożyć przyrzeczenia dotyczące prawdomówności. Z obowiązku tego zwolnione są osoby poniżej 17 roku życia.

Zgodnie z prawem w tym samym postępowaniu jedna osoba nie może być równocześnie świadkiem i zarazem: sędzią, oskarżycielem publicznym (prokuratorem), ławnikiem, protokolantem, tłumaczem jak i oskarżonym. Świadkiem może być natomiast oskarżyciel posiłkowy.

Osoba wezwana przez sąd jako świadek ma obowiązek stawienia się oraz złożenia odpowiednich zeznań. Zwolnione z obowiązku udzielenia wyjaśnień są osoby najbliższe to znaczy małżonkowie, dzieci, wnuki, rodzice, dziadkowie, a także osoby pozostające w stosunku przysposobienia (np. adoptowani), jak i ich małżonkowie oraz osoby pozostające we wspólnym pożyciu (czyli np. konkubinat). Ci ostatni muszą jednak wykazać fakt trwałego związku. Zeznań nie musi składać także dziennikarz jeśli dotyczy to jego obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej. Podobny przepis tyczy się duchownych, a także innych osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy (adwokatów, lekarzy). Bez podania przyczyny świadek nie może uchylić się od odpowiedzi na pytania podczas postępowania, chyba że narażałyby na odpowiedzialność karną jego bądź osobę mu najbliższą. Świadek może zażądać przesłuchania na rozprawie niejawnej (bez udziału publiczności).