Świadek incognito w procesie karnym - definicja, charakterystyka

Świadka incognito inaczej nazywa się świadkiem anonimowym. Jest nim osoba, która przesłuchiwana jest przez sąd bez podawania jej tożsamości do publicznej wiadomości.

Instytucja świadka incognito w Polsce regulowana jest kodeksem postępowania karnego.  Pierwszy raz wprowadzona została w 1995 roku ustawą o zmianie kodeksu postępowania karnego. Przepisy dotyczące anonimowego świadka znajdują się w artykule 184. Głosi on między innymi, że: „jeżeli zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności albo mienia w znacznych rozmiarach świadka lub osoby dla niego najbliższej, sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może wydać postanowienie o zachowaniu w tajemnicy danych osobowych świadka”.

Jeśli zapadnie decyzja o utajnieniu tożsamości świadka incognito jego dane osobowe ujawnione są jedynie sądowi oraz prokuratorowi. Również tylko te podmioty mogą przesłuchiwać anonimowego świadka. Dodatkowo, ta czynność musi być przeprowadzona w sposób umożliwiający zachowanie tożsamości w tajemnicy. Może być wykonana za pośrednictwem wideokonferencji oraz z zastosowaniem odpowiedniej aparatury zmieniającej głos.

Jeśli zostanie udowodnione, że świadek objęty statusem incognito świadomie składał fałszywe zeznania, prokurator bądź sąd mogą cofnąć postanowienia o utajnieniu tożsamości świadka. W sytuacjach takich protokół z zeznań zostaje w całości ujawniony.

Możliwe jest wniesienie zażalenia na postanowienie o utajnieniu bądź odmowie utajnienia tożsamości świadka. Postępowanie w takiej sprawie także objęte jest tajemnicą.

W przeciwieństwie do instytucji świadka koronnego, nie ma ograniczeń dotyczących tego, kto może zostać świadkiem incognito. Taką możliwość ma każda osoba zeznająca, wobec której istnieje prawdopodobieństwo zagrożenia życia lub zdrowia, a także poważnego uszczerbku na posiadanym mieniu.